Układ skórny: charakterystyka, funkcje, części, choroby

Układ skórny⁚ charakterystyka, funkcje, części, choroby

Układ skórny, zwany także układem integumentarnym, jest największym narządem w ludzkim ciele, pełniącym wiele kluczowych funkcji, od ochrony przed czynnikami zewnętrznymi po regulację temperatury.

Wprowadzenie

Skóra, będąca zewnętrzną powłoką naszego organizmu, stanowi nie tylko barierę ochronną, ale również pełni szereg innych, niezwykle istotnych funkcji. Stanowi ona integralną część układu skórnego, który obejmuje nie tylko skórę właściwą, ale także jej przydatki, takie jak włosy, paznokcie i gruczoły skórne. Układ skórny stanowi pierwszą linię obrony przed szkodliwymi czynnikami środowiskowymi, takimi jak bakterie, wirusy, promieniowanie UV, a także urazy mechaniczne. Ponadto, odgrywa kluczową rolę w regulacji temperatury ciała, odbieraniu bodźców ze środowiska zewnętrznego, a także w syntezie witaminy D.

Zrozumienie budowy i funkcji układu skórnego jest niezbędne do prawidłowej oceny jego stanu zdrowia. Wiele chorób i zaburzeń wpływa na skórę, powodując objawy, które mogą być zarówno estetyczne, jak i zagrażające zdrowiu. W niniejszym artykule przedstawimy szczegółowy opis anatomii i histologii skóry, omówimy jej funkcje, a także skupimy się na najczęstszych chorobach i zaburzeniach skórnych, ich przyczynach, objawach i sposobach leczenia.

Anatomia i histologia skóry

Skóra składa się z trzech głównych warstw⁚ naskórka (epidermis), skóry właściwej (dermis) i warstwy podskórnej (subcutis). Każda z tych warstw pełni specyficzne funkcje i charakteryzuje się odmienną strukturą histologiczną. Naskórek, będący najbardziej zewnętrzną warstwą skóry, stanowi barierę ochronną przed czynnikami zewnętrznymi. Zbudowany jest z nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego, którego komórki ulegają ciągłemu procesowi rogowacenia i złuszczania. W naskórku występują również melanocyty, komórki odpowiedzialne za produkcję melaniny, pigmentu nadającego skórze kolor.

Skóra właściwa, położona pod naskórkiem, stanowi tkankę łączną właściwą, bogatą w włókna kolagenowe i elastyczne, nadające skórze elastyczność i wytrzymałość. W skórze właściwej znajdują się również naczynia krwionośne, limfatyczne, nerwy, a także gruczoły potowe i łojowe. Warstwa podskórna, zbudowana z tkanki tłuszczowej, pełni funkcję izolującą i amortyzującą, chroniąc skórę przed urazami mechanicznymi i utratą ciepła.

Naskórek (epidermis)

Naskórek, będący najbardziej zewnętrzną warstwą skóry, stanowi barierę ochronną przed czynnikami zewnętrznymi, takimi jak bakterie, wirusy, promieniowanie UV, a także urazy mechaniczne. Zbudowany jest z nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego, którego komórki ulegają ciągłemu procesowi rogowacenia i złuszczania. Proces ten, zwany keratynizacją, polega na stopniowej transformacji komórek naskórka, keratynocytów, w martwe, spłaszczone komórki wypełnione keratyną, białkiem nadającym skórze odporność na ścieranie i wodoodporność.

Naskórek dzieli się na pięć warstw⁚ warstwę podstawową (stratum basale), warstwę kolczystą (stratum spinosum), warstwę ziarnistą (stratum granulosum), warstwę jasną (stratum lucidum), występującą jedynie w skórze grubiej, np. na dłoniach i stopach, oraz warstwę rogową (stratum corneum), stanowiącą najbardziej zewnętrzną warstwę naskórka. W warstwie podstawowej znajdują się komórki macierzyste naskórka, które dzielą się, tworząc nowe keratynocyty. W warstwie kolczystej komórki naskórka łączą się ze sobą za pomocą desmosomów, tworząc zwartą strukturę. W warstwie ziarnistej keratynocyty syntetyzują keratohyalinę, prekursor keratyny. W warstwie jasnej komórki ulegają dalszemu spłaszczeniu i tracą jądra komórkowe. Warstwa rogowa składa się z martwych, spłaszczonych komórek wypełnionych keratyną, które są stale złuszczane i zastępowane przez nowe komórki.

Skóra właściwa (dermis)

Skóra właściwa, położona pod naskórkiem, stanowi tkankę łączną właściwą, bogatą w włókna kolagenowe i elastyczne, nadające skórze elastyczność i wytrzymałość. Włókna kolagenowe, tworzące sieć trójwymiarową, zapewniają skórze wytrzymałość na rozciąganie i rozrywanie, a włókna elastyczne, charakteryzujące się dużą elastycznością, umożliwiają skórze powrót do pierwotnego kształtu po rozciągnięciu. Skóra właściwa dzieli się na dwie warstwy⁚ warstwę brodawkowatą (stratum papillare) i warstwę siatkowatą (stratum reticulare).

Warstwa brodawkowata, charakteryzująca się występowaniem licznych brodawek, tworzy nierówne połączenie ze skórą właściwą, zwiększając powierzchnię kontaktu obu warstw, co poprawia ich wzajemne połączenie. W warstwie siatkowatej znajdują się grube włókna kolagenowe i elastyczne, tworzące sieć, która nadaje skórze wytrzymałość i elastyczność. W skórze właściwej znajdują się również naczynia krwionośne, limfatyczne, nerwy, a także gruczoły potowe i łojowe. Naczynia krwionośne zaopatrują skórę w tlen i składniki odżywcze, a także odprowadzają produkty przemiany materii. Nerwy odpowiadają za odczuwanie bodźców ze środowiska zewnętrznego, takich jak dotyk, ból, temperatura. Gruczoły potowe wydzielają pot, który odgrywa kluczową rolę w regulacji temperatury ciała. Gruczoły łojowe wydzielają sebum, tłuszcz, który nawilża skórę i włosy.

Warstwa podskórna (subcutis)

Warstwa podskórna, inaczej zwana tkanką podskórną, stanowi najgłębszą warstwę skóry, zbudowaną głównie z tkanki tłuszczowej. Komórki tłuszczowe, adipocyty, gromadzą w sobie tłuszcz, który pełni funkcję izolującą i amortyzującą, chroniąc skórę przed urazami mechanicznymi i utratą ciepła. Warstwa podskórna stanowi również rezerwuar energii, wykorzystywanej przez organizm w przypadku niedoboru kalorycznego. W warstwie podskórnej znajdują się również naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy, które zaopatrują skórę w krew, limfę i unerwiają ją.

Grubość warstwy podskórnej jest zmienna w zależności od regionu ciała, płci i wieku. U osób otyłych warstwa podskórna jest grubsza niż u osób szczupłych. U mężczyzn warstwa podskórna jest zazwyczaj grubsza niż u kobiet. Z wiekiem warstwa podskórna ulega stopniowemu zmniejszeniu, co jest jednym z czynników odpowiedzialnych za powstawanie zmarszczek. Warstwa podskórna odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu ciepłoty ciała, chroniąc organizm przed wychłodzeniem. Tłuszcz zgromadzony w warstwie podskórnej działa jak izolator, zapobiegając utracie ciepła do otoczenia. Warstwa podskórna stanowi również rezerwuar energii, wykorzystywanej przez organizm w przypadku niedoboru kalorycznego.

Funkcje układu skórnego

Układ skórny, będąc największym narządem ludzkiego ciała, pełni szereg kluczowych funkcji, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jedną z najważniejszych funkcji skóry jest ochrona przed czynnikami zewnętrznymi, takimi jak bakterie, wirusy, promieniowanie UV, a także urazy mechaniczne. Naskórek, będący najbardziej zewnętrzną warstwą skóry, stanowi barierę ochronną, zapobiegając wnikaniu szkodliwych substancji do organizmu. Skóra pełni również rolę w regulacji temperatury ciała, poprzez pocenie się i rozszerzanie lub zwężanie naczyń krwionośnych. W ten sposób organizm utrzymuje optymalną temperaturę, niezależnie od zmian temperatury otoczenia.

Układ skórny odgrywa również ważną rolę w odbieraniu bodźców ze środowiska zewnętrznego, takich jak dotyk, ból, temperatura, a także nacisk. W skórze znajdują się liczne receptory czuciowe, które przekazują informacje do mózgu, umożliwiając nam odczuwanie świata zewnętrznego. Skóra uczestniczy również w wydalaniu produktów przemiany materii, takich jak pot, który zawiera m.in. wodę, sole mineralne i mocznik. Dodatkowo, skóra odgrywa rolę w syntezie witaminy D, niezbędnej do prawidłowego wchłaniania wapnia i fosforu, a tym samym do prawidłowego rozwoju kości.

Ochrona

Skóra stanowi pierwszą linię obrony organizmu przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, pełniąc funkcję bariery ochronnej. Naskórek, będący najbardziej zewnętrzną warstwą skóry, zbudowany jest z nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego, którego komórki ulegają ciągłemu procesowi rogowacenia i złuszczania. Proces ten, zwany keratynizacją, polega na stopniowej transformacji komórek naskórka, keratynocytów, w martwe, spłaszczone komórki wypełnione keratyną, białkiem nadającym skórze odporność na ścieranie i wodoodporność. Warstwa rogowa naskórka stanowi nieprzepuszczalną barierę dla większości mikroorganizmów, zapobiegając ich wnikaniu do organizmu;

Melanocyty, komórki naskórka odpowiedzialne za produkcję melaniny, pigmentu nadającego skórze kolor, chronią ją przed szkodliwym działaniem promieniowania UV. Melaina pochłania promieniowanie UV, zapobiegając uszkodzeniu DNA komórek skóry. Skóra chroni również organizm przed urazami mechanicznymi, dzięki swojej elastyczności i wytrzymałości. Włókna kolagenowe i elastyczne, obecne w skórze właściwej, nadają skórze wytrzymałość na rozciąganie i rozrywanie, a także umożliwiają jej powrót do pierwotnego kształtu po rozciągnięciu. Warstwa podskórna, zbudowana z tkanki tłuszczowej, pełni funkcję amortyzującą, chroniąc skórę przed urazami mechanicznymi.

Regulacja temperatury ciała

Układ skórny odgrywa kluczową rolę w regulacji temperatury ciała, utrzymując ją w wąskim zakresie, niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W przypadku wzrostu temperatury otoczenia lub wzmożonej aktywności fizycznej, organizm reaguje poprzez pocenie się. Gruczoły potowe, znajdujące się w skórze właściwej, wydzielają pot, który parując z powierzchni skóry, pochłania ciepło, co prowadzi do ochłodzenia organizmu. W przypadku spadku temperatury otoczenia, organizm reaguje poprzez zwężanie naczyń krwionośnych skóry, co zmniejsza przepływ krwi przez skórę i ogranicza utratę ciepła;

Warstwa podskórna, zbudowana z tkanki tłuszczowej, pełni funkcję izolującą, chroniąc organizm przed wychłodzeniem. Tłuszcz zgromadzony w warstwie podskórnej działa jak izolator, zapobiegając utracie ciepła do otoczenia. Dodatkowo, w skórze znajdują się receptory termoregulacyjne, które odbierają informacje o temperaturze otoczenia i przekazują je do ośrodkowego układu nerwowego, który reguluje procesy pocenia się i zwężania lub rozszerzania naczyń krwionośnych skóry, zapewniając utrzymanie prawidłowej temperatury ciała.

Wrażliwość

Skóra pełni rolę narządu zmysłu, odbierając bodźce ze środowiska zewnętrznego, takie jak dotyk, ból, temperatura, a także nacisk. W skórze znajdują się liczne receptory czuciowe, wyspecjalizowane w odbieraniu określonych rodzajów bodźców. Receptory dotyku, rozmieszczone w całej skórze, umożliwiają nam odczuwanie lekkiego dotyku, nacisku, wibracji. Receptory bólu, również rozmieszczone w całej skórze, reagują na bodźce szkodliwe, informując organizm o zagrożeniu. Receptory temperatury, występujące w dwóch rodzajach⁚ dla ciepła i dla zimna, umożliwiają nam odczuwanie zmian temperatury otoczenia.

Receptory czuciowe, odbierając bodźce, przekształcają je w impulsy nerwowe, które są następnie przekazywane do mózgu. Mózg interpretuje te impulsy, umożliwiając nam odczuwanie świata zewnętrznego. Wrażliwość skóry odgrywa kluczową rolę w naszym życiu, umożliwiając nam interakcję ze środowiskiem, a także chroniąc nas przed zagrożeniami. Dzięki niej możemy odczuwać przyjemność z dotyku, unikać bólu, a także reagować na zmiany temperatury otoczenia, zapewniając bezpieczeństwo naszego organizmu.

Wydalanie

Skóra pełni również rolę w wydalaniu produktów przemiany materii, takich jak pot, który zawiera m.in. wodę, sole mineralne i mocznik. Gruczoły potowe, znajdujące się w skórze właściwej, wydzielają pot, który odgrywa kluczową rolę w regulacji temperatury ciała, ale również w usuwaniu z organizmu zbędnych produktów przemiany materii. Wydalanie potu jest szczególnie ważne w przypadku wzmożonej aktywności fizycznej lub wysokiej temperatury otoczenia, kiedy organizm potrzebuje ochłodzenia.

Pot zawiera również niewielkie ilości innych substancji, takich jak kwas mlekowy, aminokwasy, a także niektóre leki. Wydalanie potu jest jednak mniej efektywne niż wydalanie przez nerki, dlatego stanowi jedynie niewielki udział w ogólnym procesie wydalania produktów przemiany materii. Mimo to, skóra odgrywa ważną rolę w usuwaniu z organizmu zbędnych substancji, wspierając prawidłowe funkcjonowanie układu wydalniczego.

Synteza witaminy D

Skóra odgrywa kluczową rolę w syntezie witaminy D, niezbędnej do prawidłowego wchłaniania wapnia i fosforu, a tym samym do prawidłowego rozwoju kości. Pod wpływem promieniowania UV, skóra przekształca prekursor witaminy D, 7-dehydrocholesterol, w witaminę D3, która następnie przekształcana jest w wątrobie i nerkach do aktywnej formy, kalcytriolu. Witamina D3 jest niezbędna do prawidłowego wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego, a także do regulacji poziomu wapnia i fosforu we krwi.

Niedobór witaminy D może prowadzić do rozwoju krzywicy u dzieci i osteoporozy u dorosłych. Regularna ekspozycja skóry na słońce, w rozsądnych ilościach, jest niezbędna do prawidłowej syntezy witaminy D. Należy jednak pamiętać, że nadmierna ekspozycja na słońce może prowadzić do uszkodzenia skóry i zwiększonego ryzyka rozwoju nowotworów skóry. Dlatego ważne jest, aby chronić skórę przed nadmiernym promieniowaniem UV, stosując kremy z filtrem UV i ograniczając czas przebywania na słońcu w godzinach największego nasłonecznienia.

Choroby i zaburzenia skóry

Skóra, jako narząd narażony na działanie wielu czynników zewnętrznych, jest podatna na rozwój różnych chorób i zaburzeń. Choroby skóry mogą mieć różnorodne przyczyny, od infekcji bakteryjnych i wirusowych, po choroby autoimmunologiczne, nowotwory i zaburzenia genetyczne. Objawy chorób skóry są również zróżnicowane, od łagodnych zmian skórnych, takich jak wysypka, po ciężkie choroby, zagrażające zdrowiu i życiu.

Choroby skóry mogą wpływać na jakość życia, powodując dyskomfort, ból, a także problemy estetyczne. Wczesne rozpoznanie choroby i odpowiednie leczenie są kluczowe dla skutecznego zwalczania objawów i zapobiegania powikłaniom. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów skórnych, należy skonsultować się z lekarzem dermatologiem, który zdiagnozuje przyczynę choroby i dobierze odpowiednie leczenie.

Choroby zapalne

Choroby zapalne skóry charakteryzują się stanem zapalnym skóry, który może być wywołany różnymi czynnikami, takimi jak infekcje, alergie, drażniące substancje, a także czynniki genetyczne. Do najczęstszych chorób zapalnych skóry należą⁚ atopowe zapalenie skóry (AZS), łuszczyca, trądzik, kontaktowe zapalenie skóry, a także rumień.

Atopowe zapalenie skóry charakteryzuje się suchą, swędzącą skórą, która jest podatna na infekcje. Łuszczyca to przewlekła choroba autoimmunologiczna, która objawia się zaczerwienionymi, łuszczącymi się plamami na skórze. Trądzik to częsta choroba skóry, która objawia się zaskórnikami, pryszczami i ropniami, głównie na twarzy, plecach i klatce piersiowej. Kontaktowe zapalenie skóry jest reakcją alergiczną na kontakt ze skórą z substancją drażniącą, np. mydłem, kosmetykami, metalem. Rumień to zaczerwienienie skóry, które może być spowodowane różnymi czynnikami, np. ekspozycją na słońce, stres, alkohol.

Choroby zakaźne

Choroby zakaźne skóry są wywoływane przez patogeny, takie jak bakterie, wirusy, grzyby i pasożyty. Infekcje bakteryjne skóry, takie jak ropne zapalenie mieszków włosowych (czyraki), liszajec, a także zapalenie tkanki podskórnej, są często wywoływane przez bakterie Staphylococcus aureus. Infekcje wirusowe skóry, takie jak ospa wietrzna, półpasiec, a także brodawki wirusowe, są wywoływane przez różne wirusy. Infekcje grzybicze skóry, takie jak grzybica skóry, grzybica paznokci, a także grzybica stóp, są wywoływane przez różne rodzaje grzybów. Infekcje pasożytnicze skóry, takie jak wszy, świerzb, a także pchły, są wywoływane przez różne pasożyty.

Objawy chorób zakaźnych skóry są zróżnicowane i zależą od rodzaju patogenu, który wywołał infekcję. Mogą to być wysypka, swędzenie, zaczerwienienie, pęcherze, ropne zmiany skórne, a także ból. Leczenie chorób zakaźnych skóry zależy od rodzaju patogenu i obejmuje antybiotyki, antywirusowe, leki przeciwgrzybicze, a także leki przeciwpasożytnicze.

Choroby nowotworowe

Nowotwory skóry to choroby charakteryzujące się niekontrolowanym wzrostem komórek skórnych. Najczęstszym nowotworem skóry jest rak skóry, który dzieli się na trzy główne rodzaje⁚ rak podstawnokomórkowy, rak kolczystokomórkowy i czerniak złośliwy. Rak podstawnokomórkowy jest najczęstszym typem raka skóry, charakteryzuje się powolnym wzrostem i rzadko przerzutami. Rak kolczystokomórkowy jest bardziej agresywny niż rak podstawnokomórkowy i może przerzutować do innych narządów. Czerniak złośliwy jest najbardziej agresywnym typem raka skóry, charakteryzuje się szybkim wzrostem i wysokim ryzykiem przerzutów.

Głównym czynnikiem ryzyka rozwoju raka skóry jest nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV. Inne czynniki ryzyka obejmują jasny kolor skóry, jasne włosy, piegi, rodzinne występowanie raka skóry, osłabiony układ odpornościowy, a także częste oparzenia słoneczne. Wczesne rozpoznanie i leczenie raka skóry znacznie zwiększa szanse na wyleczenie. Należy regularnie badać skórę, zwracając uwagę na wszelkie zmiany, takie jak nowe znamiona, zmiany w wyglądzie istniejących znamion, zaczerwienienia, łuszczenie się skóry, krwawienie, a także bolesność. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów, należy skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

Zaburzenia pigmentacji

Zaburzenia pigmentacji skóry są związane z nieprawidłową produkcją melaniny, pigmentu nadającego skórze kolor. Do najczęstszych zaburzeń pigmentacji należą⁚ piegi, znamiona, witligo, a także melanoderma. Piegi to małe, ciemne plamki na skórze, występujące głównie u osób o jasnej karnacji. Znamiona to brązowe lub czarne plamki na skórze, mogą być wrodzone lub nabyte. Witligo to choroba autoimmunologiczna, charakteryzująca się utratą melaniny w niektórych obszarach skóry, co prowadzi do powstania białych plam. Melanoderma to nadmierne nagromadzenie melaniny w niektórych obszarach skóry, co prowadzi do powstania ciemnych plam.

Zaburzenia pigmentacji mogą mieć różne przyczyny, od czynników genetycznych, po choroby autoimmunologiczne, ekspozycję na słońce, a także stosowanie niektórych leków. W większości przypadków zaburzenia pigmentacji nie są groźne dla zdrowia, jednak mogą stanowić problem estetyczny. W przypadku wystąpienia niepokojących zmian skórnych, należy skonsultować się z lekarzem dermatologiem, który zdiagnozuje przyczynę zaburzenia pigmentacji i dobierze odpowiednie leczenie.

Choroby genetyczne

Choroby genetyczne skóry są spowodowane mutacjami w genach odpowiedzialnych za rozwój i funkcjonowanie skóry. Mogą one objawiać się różnymi zmianami skórnymi, od łagodnych, po ciężkie, zagrażające zdrowiu i życiu. Do najczęstszych chorób genetycznych skóry należą⁚ zespół łuszczycowy, zespół ichtiozy, zespół epidermolysis bullosa, a także zespół neurofibromatozy.

Zespół łuszczycowy charakteryzuje się łuszczącymi się plamami na skórze, które mogą być zaczerwienione, swędzące i bolesne. Zespół ichtiozy charakteryzuje się grubą, łuszczącą się skórą, która przypomina łuski ryby. Zespół epidermolysis bullosa to grupa chorób genetycznych, charakteryzujących się bardzo wrażliwą skórą, łatwo ulegającą pękaniu i powstawaniu pęcherzy. Zespół neurofibromatozy to choroba genetyczna, charakteryzująca się wzrostem łagodnych guzów na skórze i nerwach. Choroby genetyczne skóry są zwykle przewlekłe i nie mają całkowitego leczenia. Leczenie skupia się na złagodzeniu objawów i zapobieganiu powikłaniom.

Dermatologia

Dermatologia to dział medycyny zajmujący się diagnozowaniem, leczeniem i profilaktyką chorób skóry, włosów i paznokci; Dermatolodzy posiadają specjalistyczną wiedzę na temat budowy i funkcji skóry, a także najnowszych metod diagnostycznych i terapeutycznych. W swojej pracy wykorzystują różne techniki diagnostyczne, takie jak badanie dermatoskopowe, biopsja skóry, badania laboratoryjne, a także badanie mikroskopowe.

Leczenie chorób skóry może obejmować leki miejscowe, takie jak kremy, maści, żele, a także leki doustne, np. antybiotyki, antywirusowe, leki przeciwgrzybicze, a także leki immunosupresyjne. W niektórych przypadkach konieczne może być leczenie chirurgiczne, np. usunięcie znamion, leczenie laserowe, a także leczenie fotodynamiczne. Dermatolodzy zapobiegają również chorobom skóry, doradzając pacjentom w kwestii ochrony skóry przed słońcem, stosowania odpowiednich kosmetyków, a także w kwestii higieny skóry.

Badania dermatologiczne

Badania dermatologiczne są niezbędne do prawidłowej diagnozy chorób skóry. Podczas wizyty u dermatologa, lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem, zbierając informacje na temat objawów, przebiegu choroby, a także czynników ryzyka. Następnie, lekarz wykonuje badanie fizykalne skóry, obserwując zmiany skórne, takie jak zaczerwienienie, łuszczenie się, pęcherze, ropne zmiany, a także zmiany w strukturze skóry. W niektórych przypadkach konieczne może być wykonanie dodatkowych badań, takich jak badanie dermatoskopowe, biopsja skóry, badania laboratoryjne, a także badanie mikroskopowe.

Badanie dermatoskopowe to nieinwazyjne badanie, które pozwala na powiększenie obrazów skóry i dokładne zbadanie znamion. Biopsja skóry to zabieg polegający na pobraniu fragmentu skóry do badania mikroskopowego. Badania laboratoryjne obejmują np. badanie posiewu grzybiczego, badanie posiewu bakteriologicznego, a także badanie alergiczne; Badanie mikroskopowe pozwala na zbadanie struktury skóry pod mikroskopem, co umożliwia dokładne zdiagnozowanie choroby.