Salvador Minuchin: Kim był, biografia, terapia rodzinna, wkład i dzieła

Salvador Minuchin⁚ kim był‚ biografia‚ terapia rodzinna‚ wkład i dzieła

Salvador Minuchin był wybitnym psychiatrą i terapeutą rodzinnym‚ który odegrał kluczową rolę w rozwoju terapii rodzinnej․ Jego praca miała głęboki wpływ na praktykę kliniczną i teoretyczne podstawy tego obszaru․

Wstęp

Salvador Minuchin‚ urodzony w 1921 roku w Argentynie‚ był wybitnym psychiatrą i terapeutą rodzinnym‚ który zrewolucjonizował sposób‚ w jaki postrzegamy i leczymy problemy rodzinne․ Jego pionierskie prace w dziedzinie terapii rodzinnej przyniosły mu uznanie na całym świecie i uczyniły go jednym z najbardziej wpływowych postaci w historii tej dyscypliny․

Minuchin był pionierem w dziedzinie terapii strukturalnej‚ która koncentruje się na analizie i modyfikacji wzorców interakcji w rodzinie․ Jego podejście terapeutyczne opiera się na przekonaniu‚ że problemy rodzinne wynikają z dysfunkcjonalnych struktur rodzinnych‚ takich jak niewłaściwe granice między członkami rodziny‚ niezdrowe wzorce komunikacji i zaburzone role rodzinne․

W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej życiu i karierze Salvadora Minuchina‚ skupiając się na jego wkładzie w rozwój terapii rodzinnej‚ jego kluczowych koncepcjach i technikach terapeutycznych‚ a także na wpływie jego pracy na współczesną praktykę kliniczną;

Biografia Salvadora Minuchina

Salvador Minuchin urodził się w 1921 roku w Argentynie․ Jego wczesne lata były naznaczone trudnymi warunkami społecznymi i ekonomicznymi‚ co miało wpływ na jego późniejsze zainteresowanie problemami społecznymi i rodzinnymi․ Po ukończeniu studiów medycznych w Argentynie‚ Minuchin wyemigrował do Stanów Zjednoczonych‚ gdzie kontynuował edukację‚ zdobywając tytuł doktora w dziedzinie psychiatrii na Uniwersytecie w Pensylwanii․

Kariera zawodowa Minuchina rozpoczęła się od pracy w ośrodkach zdrowia psychicznego w Filadelfii‚ gdzie szybko zyskał uznanie za swoje innowacyjne podejście do leczenia pacjentów z problemami rodzinnymi․ W latach 60․ XX wieku Minuchin założył w Filadelfii Family Therapy Institute‚ gdzie rozwijał i doskonalił swoją teorię terapii strukturalnej․

W ciągu swojej długiej i owocnej kariery Minuchin opublikował wiele książek i artykułów naukowych‚ które stały się klasycznymi tekstami w dziedzinie terapii rodzinnej․ Jego praca miała głęboki wpływ na rozwój tej dyscypliny‚ przyczyniając się do jej rozpowszechnienia i uznania w świecie․

Wczesne lata i edukacja

Salvador Minuchin urodził się w 1921 roku w Buenos Aires w Argentynie․ Jego wczesne lata były naznaczone trudnymi warunkami społecznymi i ekonomicznymi‚ które miały wpływ na jego późniejsze zainteresowanie problemami społecznymi i rodzinnymi․ Rodzina Minuchina należała do klasy średniej‚ ale doświadczyła ubóstwa i trudności w okresie wielkiego kryzysu․

Młody Minuchin wykazywał zainteresowanie naukami społecznymi i medycyną․ Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie w Buenos Aires‚ które ukończył w 1947 roku․ Podczas studiów medycznych Minuchin był zafascynowany psychologią i jej wpływem na zdrowie człowieka․

Po uzyskaniu dyplomu lekarza‚ Minuchin kontynuował edukację‚ specjalizując się w psychiatrii․ W 1950 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych‚ gdzie kontynuował naukę i rozpoczął karierę zawodową․

Kariera zawodowa

Po przybyciu do Stanów Zjednoczonych‚ Salvador Minuchin rozpoczął pracę w ośrodkach zdrowia psychicznego w Filadelfii‚ gdzie szybko zyskał uznanie za swoje innowacyjne podejście do leczenia pacjentów z problemami rodzinnymi․ W tym czasie dominowało podejście psychodynamiczne do terapii‚ które koncentrowało się na indywidualnych problemach pacjenta․ Minuchin jednak zauważył‚ że problemy często wynikały z interakcji w rodzinie‚ a nie tylko z indywidualnych cech osobowości․

W latach 60․ XX wieku Minuchin założył w Filadelfii Family Therapy Institute‚ gdzie rozwijał i doskonalił swoją teorię terapii strukturalnej․ Instytut stał się ważnym ośrodkiem szkoleniowym dla terapeutów rodzinnych z całego świata․ Minuchin prowadził również badania nad rodzinami z różnych kultur i środowisk‚ co pozwoliło mu rozszerzyć swoje teorie i techniki terapeutyczne․

W ciągu swojej długiej i owocnej kariery Minuchin opublikował wiele książek i artykułów naukowych‚ które stały się klasycznymi tekstami w dziedzinie terapii rodzinnej․ Jego najbardziej znane dzieła to “Rodzina i terapia rodziny” (1974) i “Rodzinna terapia strukturalna” (1978)․

Wpływ na rozwój terapii rodzinnej

Salvador Minuchin odegrał kluczową rolę w rozwoju terapii rodzinnej‚ wprowadzając nowatorskie podejście do rozumienia i leczenia problemów rodzinnych․ Jego teoria terapii strukturalnej‚ która koncentruje się na analizie i modyfikacji wzorców interakcji w rodzinie‚ zrewolucjonizowała sposób‚ w jaki postrzegamy i leczymy problemy rodzinne․

Minuchin podkreślał znaczenie rodziny jako systemu‚ w którym każdy członek odgrywa określoną rolę i wpływa na innych członków․ Jego praca zwróciła uwagę na znaczenie granic rodzinnych‚ wzorców komunikacji i ról rodzinnych w kształtowaniu funkcjonowania rodziny․

Wpływ Minuchina na rozwój terapii rodzinnej jest niezwykle znaczący․ Jego prace zainspirowały wielu terapeutów rodzinnych do stosowania jego podejścia w praktyce klinicznej‚ a jego teorie stały się podstawą wielu późniejszych teorii i modeli terapii rodzinnej․

Terapia rodzinna⁚ podsumowanie

Terapia rodzinna to forma psychoterapii‚ która skupia się na rozwiązywaniu problemów i poprawie funkcjonowania rodziny jako całości․ W przeciwieństwie do tradycyjnych form psychoterapii‚ które skupiają się na indywidualnych problemach pacjenta‚ terapia rodzinna traktuje rodzinę jako system‚ w którym każdy członek wpływa na innych i jest przez nich wpływany․

Celem terapii rodzinnej jest poprawa komunikacji między członkami rodziny‚ zmiana niezdrowych wzorców interakcji‚ wzmocnienie granic rodzinnych i stworzenie bardziej harmonijnego i wspierającego środowiska rodzinnego․ Terapia rodzinna może być stosowana w leczeniu szerokiej gamy problemów‚ takich jak problemy z komunikacją‚ konflikty rodzinne‚ problemy z zachowaniem dzieci i młodzieży‚ problemy z uzależnieniami‚ problemy z rozwojem i inne․

Istnieje wiele różnych modeli terapii rodzinnej‚ które różnią się od siebie podejściem teoretycznym i technikami terapeutycznymi․ Jednym z najbardziej znanych modeli jest terapia strukturalna‚ opracowana przez Salvadora Minuchina․

Definicja i cele

Terapia rodzinna to forma psychoterapii‚ która skupia się na rozwiązywaniu problemów i poprawie funkcjonowania rodziny jako całości․ W przeciwieństwie do tradycyjnych form psychoterapii‚ które skupiają się na indywidualnych problemach pacjenta‚ terapia rodzinna traktuje rodzinę jako system‚ w którym każdy członek wpływa na innych i jest przez nich wpływany․

Głównym celem terapii rodzinnej jest poprawa komunikacji między członkami rodziny‚ zmiana niezdrowych wzorców interakcji‚ wzmocnienie granic rodzinnych i stworzenie bardziej harmonijnego i wspierającego środowiska rodzinnego․ Terapia rodzinna może być stosowana w leczeniu szerokiej gamy problemów‚ takich jak problemy z komunikacją‚ konflikty rodzinne‚ problemy z zachowaniem dzieci i młodzieży‚ problemy z uzależnieniami‚ problemy z rozwojem i inne․

W terapii rodzinnej‚ terapeuta pracuje z całą rodziną‚ aby zidentyfikować problemy‚ które wpływają na ich funkcjonowanie‚ i pomóc im w opracowaniu strategii radzenia sobie z nimi․

Podstawowe koncepcje

Terapia rodzinna opiera się na kilku kluczowych koncepcjach‚ które kształtują jej podejście do leczenia problemów rodzinnych․ Jedną z najważniejszych koncepcji jest postrzeganie rodziny jako systemu‚ w którym każdy członek wpływa na innych i jest przez nich wpływany․

Inne ważne koncepcje to⁚

• Komunikacja rodzinna⁚ sposób‚ w jaki członkowie rodziny komunikują się ze sobą‚ zarówno werbalnie‚ jak i niewerbalnie‚ ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania rodziny․

• Wzory interakcji⁚ powtarzalne wzorce interakcji między członkami rodziny‚ które mogą być zarówno zdrowe‚ jak i niezdrowe․

• Role rodzinne⁚ oczekiwania i zachowania związane z poszczególnymi rolami w rodzinie‚ np․ role rodzicielskie‚ role dzieci․

• Granice rodzinne⁚ granice między członkami rodziny‚ które określają stopień autonomii i bliskości między nimi․

Zrozumienie tych koncepcji pozwala terapeucie rodzinnemu na identyfikację problemów w funkcjonowaniu rodziny i opracowanie strategii terapeutycznych‚ które pomogą rodzinie w rozwiązaniu tych problemów․

Rodzina jako system

Jedną z kluczowych koncepcji w terapii rodzinnej jest postrzeganie rodziny jako systemu‚ w którym każdy członek wpływa na innych i jest przez nich wpływany․ To oznacza‚ że problemy jednego członka rodziny mogą wpływać na funkcjonowanie całej rodziny‚ a zmiany w zachowaniu jednego członka mogą prowadzić do zmian w zachowaniu innych członków․

W terapii rodzinnej‚ terapeuta skupia się na analizie interakcji między członkami rodziny‚ aby zrozumieć‚ jak te interakcje wpływają na problemy‚ z którymi się borykają․ Terapeuta rodzinnemu stara się również zidentyfikować wzorce interakcji‚ które są niezdrowe lub dysfunkcjonalne‚ i pomóc rodzinie w zmianie tych wzorców․

Podejście systemowe w terapii rodzinnej podkreśla‚ że problemy rodzinne nie są spowodowane tylko przez jednego członka rodziny‚ ale raczej przez interakcje między wszystkimi członkami rodziny․

Komunikacja rodzinna

Komunikacja rodzinna odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu rodziny i jest jednym z najważniejszych aspektów analizowanych w terapii rodzinnej․ Sposób‚ w jaki członkowie rodziny komunikują się ze sobą‚ zarówno werbalnie‚ jak i niewerbalnie‚ ma ogromny wpływ na ich relacje i na sposób‚ w jaki rozwiązują problemy․

W terapii rodzinnej‚ terapeuta skupia się na analizie wzorców komunikacji w rodzinie‚ takich jak⁚

• Sposób‚ w jaki członkowie rodziny wyrażają swoje emocje․

• Sposób‚ w jaki słuchają siebie nawzajem․

• Sposób‚ w jaki rozwiązują konflikty․

• Sposób‚ w jaki wyrażają swoje potrzeby i oczekiwania․

Terapeuta rodzinnemu pomaga rodzinie w identyfikacji niezdrowych wzorców komunikacji i rozwijaniu bardziej efektywnych i satysfakcjonujących sposobów komunikowania się․

Wzory interakcji

Wzory interakcji to powtarzalne wzorce zachowań i komunikacji między członkami rodziny․ Mogą być zarówno zdrowe‚ jak i niezdrowe․ Zdrowe wzorce interakcji sprzyjają harmonii i dobremu funkcjonowaniu rodziny‚ podczas gdy niezdrowe wzorce interakcji mogą prowadzić do konfliktów‚ problemów z komunikacją i innych problemów rodzinnych․

W terapii rodzinnej‚ terapeuta skupia się na analizie wzorców interakcji w rodzinie‚ aby zidentyfikować te‚ które są niezdrowe i utrudniają rodzinie funkcjonowanie․ Terapeuta rodzinnemu pomaga rodzinie w zrozumieniu‚ jak te wzorce interakcji wpływają na ich relacje i jak można je zmienić․

Przykłady niezdrowych wzorców interakcji obejmują⁚

• Unikanie konfliktów․

• Nadmierna krytyka․

• Brak empatii․

• Dominacja jednego członka rodziny nad innymi․

Role rodzinne

Role rodzinne to oczekiwania i zachowania związane z poszczególnymi rolami w rodzinie‚ np․ role rodzicielskie‚ role dzieci․ Role te są kształtowane przez kulturę‚ tradycję i indywidualne doświadczenia rodziny․ W zdrowej rodzinie role są jasno zdefiniowane i akceptowane przez wszystkich członków rodziny․

W terapii rodzinnej‚ terapeuta skupia się na analizie ról rodzinnych‚ aby zidentyfikować te‚ które są niezdrowe lub dysfunkcjonalne․ Na przykład‚ jeśli rodzic jest nadmiernie opiekuńczy‚ a dziecko jest zbyt zależne‚ to może to wskazywać na niezdrowe wzorce ról rodzinnych․

Terapeuta rodzinnemu pomaga rodzinie w zrozumieniu‚ jak te role wpływają na ich relacje i jak można je zmienić‚ aby stworzyć bardziej równoważne i zdrowe relacje rodzinne․

Granice rodzinne

Granice rodzinne to psychologiczne i emocjonalne granice między członkami rodziny‚ które określają stopień autonomii i bliskości między nimi․ Zdrowe granice rodzinne zapewniają równowagę między bliskością a autonomią‚ umożliwiając członkom rodziny rozwijanie własnej tożsamości i niezależności‚ jednocześnie zachowując silne więzi rodzinne․

W terapii rodzinnej‚ terapeuta skupia się na analizie granic rodzinnych‚ aby zidentyfikować te‚ które są niezdrowe lub dysfunkcjonalne․ Na przykład‚ jeśli granice są zbyt sztywne‚ może to prowadzić do izolacji i braku komunikacji między członkami rodziny․ Z kolei‚ jeśli granice są zbyt luźne‚ może to prowadzić do nadmiernej zależności i braku autonomii․

Terapeuta rodzinnemu pomaga rodzinie w zrozumieniu‚ jak granice wpływają na ich relacje i jak można je zmienić‚ aby stworzyć bardziej zdrowe i funkcjonalne granice rodzinne․

Interwencja terapeutyczna

Interwencja terapeutyczna w terapii rodzinnej skupia się na modyfikowaniu wzorców interakcji‚ komunikacji i granic rodzinnych w celu poprawy funkcjonowania rodziny․ Terapeuta rodzinnemu wykorzystuje różne techniki i metody‚ aby pomóc rodzinie w osiągnięciu swoich celów terapeutycznych․

W terapii rodzinnej‚ terapeuta często odgrywa aktywną rolę w sesji terapeutycznej‚ angażując się w interakcje z rodziną‚ aby obserwować ich wzorce interakcji i pomóc im w zmianie niezdrowych zachowań․ Terapeuta może również stosować różne techniki‚ takie jak⁚

• Zadawanie pytań‚ aby pomóc rodzinie w lepszym zrozumieniu swoich problemów․

• Modelowanie zdrowych wzorców interakcji․

• Udzielanie informacji zwrotnej na temat zachowań członków rodziny․

• Ustalanie wspólnych celów terapeutycznych․

Celem interwencji terapeutycznej jest stworzenie bardziej harmonijnego i funkcjonalnego środowiska rodzinnego‚ które sprzyja zdrowemu rozwojowi wszystkich członków rodziny․

Metody i techniki

Terapia rodzinna wykorzystuje różne metody i techniki terapeutyczne‚ które mają na celu modyfikowanie wzorców interakcji‚ komunikacji i granic rodzinnych․ Jednym z najbardziej znanych modeli terapii rodzinnej jest terapia strukturalna‚ opracowana przez Salvadora Minuchina․

Terapia strukturalna skupia się na analizie i modyfikacji struktury rodziny‚ czyli sposobu‚ w jaki członkowie rodziny organizują się i wchodzą ze sobą w interakcje․ Minuchin opracował szereg technik terapeutycznych‚ które mają na celu zmianę struktury rodziny‚ takich jak⁚

• Joining⁚ terapeuta stara się zbudować pozytywny i empatyczny związek z każdym członkiem rodziny‚ aby lepiej zrozumieć ich perspektywę․

• Reframing⁚ terapeuta pomaga rodzinie w spojrzeniu na problemy z innej perspektywy‚ aby znaleźć bardziej konstruktywne rozwiązania․

• Enactment⁚ terapeuta zachęca rodzinę do odtworzenia swoich typowych wzorców interakcji w sesji terapeutycznej‚ aby lepiej zrozumieć‚ jak te wzorce wpływają na ich relacje․

• Boundary making⁚ terapeuta pomaga rodzinie w ustaleniu i wzmocnieniu zdrowych granic między członkami rodziny․

Te techniki mają na celu stworzenie bardziej funkcjonalnej i harmonijnej struktury rodziny‚ która sprzyja zdrowemu rozwojowi wszystkich członków rodziny․

Interwencja krótkotrwała

Interwencja krótkotrwała w terapii rodzinnej to podejście‚ które skupia się na szybkim i efektywnym rozwiązywaniu problemów rodzinnych․ W przeciwieństwie do tradycyjnych form terapii rodzinnej‚ które mogą trwać wiele miesięcy lub nawet lat‚ interwencja krótkotrwała ma na celu osiągnięcie znaczących zmian w ciągu kilku sesji․

Interwencja krótkotrwała często wykorzystuje techniki skoncentrowane na rozwiązaniu‚ które skupiają się na identyfikacji i wzmocnieniu zasobów rodziny‚ a nie na analizie przeszłych problemów․ Terapeuta rodzinnemu pomaga rodzinie w ustaleniu konkretnych celów terapeutycznych i w opracowaniu planu działania‚ który pomoże im w osiągnięciu tych celów․

Interwencja krótkotrwała jest szczególnie skuteczna w przypadku problemów‚ które nie są zbyt złożone‚ takich jak problemy z komunikacją‚ konflikty rodzinne i problemy z zachowaniem dzieci․

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniu

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniu to podejście terapeutyczne‚ które skupia się na identyfikacji i wzmocnieniu zasobów rodziny‚ a nie na analizie przeszłych problemów․ Terapeuta rodzinnemu pomaga rodzinie w ustaleniu konkretnych celów terapeutycznych i w opracowaniu planu działania‚ który pomoże im w osiągnięciu tych celów․

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniu zakłada‚ że rodziny mają w sobie zasoby i umiejętności‚ które mogą wykorzystać do rozwiązania swoich problemów․ Terapeuta rodzinnemu pomaga rodzinie w odkryciu tych zasobów i w nauczeniu się‚ jak ich efektywnie używać․

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniu jest szczególnie skuteczna w przypadku problemów‚ które nie są zbyt złożone‚ takich jak problemy z komunikacją‚ konflikty rodzinne i problemy z zachowaniem dzieci․

Wkład Salvadora Minuchina w terapię rodzinną

Salvador Minuchin był pionierem w dziedzinie terapii rodzinnej‚ wprowadzając nowatorskie podejście do rozumienia i leczenia problemów rodzinnych․ Jego teoria terapii strukturalnej‚ która koncentruje się na analizie i modyfikacji wzorców interakcji w rodzinie‚ zrewolucjonizowała sposób‚ w jaki postrzegamy i leczymy problemy rodzinne․

Minuchin podkreślał znaczenie rodziny jako systemu‚ w którym każdy członek odgrywa określoną rolę i wpływa na innych członków․ Jego praca zwróciła uwagę na znaczenie granic rodzinnych‚ wzorców komunikacji i ról rodzinnych w kształtowaniu funkcjonowania rodziny․

Wpływ Minuchina na rozwój terapii rodzinnej jest niezwykle znaczący․ Jego prace zainspirowały wielu terapeutów rodzinnych do stosowania jego podejścia w praktyce klinicznej‚ a jego teorie stały się podstawą wielu późniejszych teorii i modeli terapii rodzinnej․

Terapia strukturalna

Terapia strukturalna‚ opracowana przez Salvadora Minuchina‚ jest jednym z najbardziej wpływowych modeli terapii rodzinnej․ Skupia się na analizie i modyfikacji struktury rodziny‚ czyli sposobu‚ w jaki członkowie rodziny organizują się i wchodzą ze sobą w interakcje․

Podstawowe zasady terapii strukturalnej to⁚

• Rodzina jako system⁚ terapia strukturalna traktuje rodzinę jako system‚ w którym każdy członek wpływa na innych i jest przez nich wpływany․

• Granice rodzinne⁚ terapia strukturalna podkreśla znaczenie zdrowych granic rodzinnych‚ które zapewniają równowagę między bliskością a autonomią․

• Wzory interakcji⁚ terapia strukturalna analizuje wzorce interakcji między członkami rodziny‚ aby zidentyfikować te‚ które są niezdrowe i utrudniają rodzinie funkcjonowanie․

• Role rodzinne⁚ terapia strukturalna bada role rodzinne‚ aby zidentyfikować te‚ które są niezdrowe lub dysfunkcjonalne․

Terapia strukturalna wykorzystuje różne techniki terapeutyczne‚ takie jak joining‚ reframing‚ enactment i boundary making‚ aby pomóc rodzinie w zmianie struktury rodziny i stworzeniu bardziej funkcjonalnego i harmonijnego środowiska rodzinnego․

Podstawowe zasady

Terapia strukturalna‚ opracowana przez Salvadora Minuchina‚ opiera się na kilku kluczowych zasadach‚ które kształtują jej podejście do leczenia problemów rodzinnych․ Podstawowe zasady terapii strukturalnej to⁚

• Rodzina jako system⁚ terapia strukturalna traktuje rodzinę jako system‚ w którym każdy członek wpływa na innych i jest przez nich wpływany․

• Granice rodzinne⁚ terapia strukturalna podkreśla znaczenie zdrowych granic rodzinnych‚ które zapewniają równowagę między bliskością a autonomią․

• Wzory interakcji⁚ terapia strukturalna analizuje wzorce interakcji między członkami rodziny‚ aby zidentyfikować te‚ które są niezdrowe i utrudniają rodzinie funkcjonowanie․

• Role rodzinne⁚ terapia strukturalna bada role rodzinne‚ aby zidentyfikować te‚ które są niezdrowe lub dysfunkcjonalne․

Zrozumienie tych zasad pozwala terapeucie rodzinnemu na identyfikację problemów w funkcjonowaniu rodziny i opracowanie strategii terapeutycznych‚ które pomogą rodzinie w rozwiązaniu tych problemów․

Techniki terapeutyczne

Terapia strukturalna wykorzystuje różne techniki terapeutyczne‚ które mają na celu zmianę struktury rodziny i stworzenie bardziej funkcjonalnego i harmonijnego środowiska rodzinnego․ Niektóre z najważniejszych technik terapeutycznych stosowanych w terapii strukturalnej to⁚

• Joining⁚ terapeuta stara się zbudować pozytywny i empatyczny związek z każdym członkiem rodziny‚ aby lepiej zrozumieć ich perspektywę․

• Reframing⁚ terapeuta pomaga rodzinie w spojrzeniu na problemy z innej perspektywy‚ aby znaleźć bardziej konstruktywne rozwiązania․

• Enactment⁚ terapeuta zachęca rodzinę do odtworzenia swoich typowych wzorców interakcji w sesji terapeutycznej‚ aby lepiej zrozumieć‚ jak te wzorce wpływają na ich relacje․

• Boundary making⁚ terapeuta pomaga rodzinie w ustaleniu i wzmocnieniu zdrowych granic między członkami rodziny․

Te techniki mają na celu stworzenie bardziej funkcjonalnej i harmonijnej struktury rodziny‚ która sprzyja zdrowemu rozwojowi wszystkich członków rodziny․