Prekursory antropologii

Prekursory antropologii

Antropologia, jako dyscyplina naukowa, wyłoniła się z długiej historii refleksji nad naturą człowieka i jego społecznym życiem.

Antycypacje antropologii⁚ geneza i rozwój

Początki antropologii sięgają czasów starożytnych, gdzie już wówczas pojawiały się refleksje nad różnorodnością kultur i sposobów życia. Greccy filozofowie, tacy jak Herodot, Platon i Arystoteles, zaznaczali różnice między różnymi społeczeństwami i kulturami. W średniowieczu Ibn Chaldun, arabski historyk i socjolog, wprowadził koncepcję „asabiyya”, odnoszącą się do poczucia solidarności społecznej, co miało wpływ na rozwój i upadki społeczeństw.

W epoce odrodzenia Leonardo da Vinci i Michel de Montaigne zwracali uwagę na różnorodność ludzkiej natury i kultur. Montaigne w swoich „Esejach” podkreślał znaczenie względności kulturowej i potrzebę tolerancji w stosunku do innych kultur.

Oświecenie przyczyniło się do rozwoju interesowania się różnymi społeczeństwami i kulturami. Jean-Jacques Rousseau w „Umowie społecznej” rozważał pojęcie „stanu natury” i wpływ społeczeństwa na człowieka. Immanuel Kant w „Krytyce rozumu czystego” wyjaśniał pojęcie „kategorii rozumu” i jego znaczenie w postrzeganiu świata. Te idee miały wpływ na rozwój antropologii w XIX wieku.

1.1. Początki antropologii⁚ od starożytności do renesansu

Pierwsze próby systematycznego badania różnorodności kultur i społeczeństw pojawiły się już w starożytności. Herodot, grecki historyk, zwany „ojcem historii”, w swoich „Dziejach” opisywał różne narody i kultur ze świata znanego w ówczesnym czasie. Był znany ze swojej obiektywnej postawy i starania o zrozumienie różnych społecznych i kulturowych perspektyw.

W filozofii greckiej Platon w „Uczcie” i „Państwie” rozważał pojęcie idealnego społeczeństwa i jego organizację. Z kolei Arystoteles w „Polityce” analizował różne formy rządów i ich wpływ na życie społeczne. Chociaż ich prace nie były bezpośrednio poświęcone antropologii, stanowiły ważny wkład w rozwoju refleksji nad naturą człowieka i jego społecznym życiem.

W średniowieczu Ibn Chaldun, arabski historyk i socjolog, w „Muqaddimah” wprowadził koncepcję „asabiyya”, odnoszącą się do poczucia solidarności społecznej, które miało wpływ na rozwój i upadki społeczeństw.

1.2. Oświecenie i jego wpływ na rozwój antropologii

Oświecenie, ruch intelektualny i kulturalny XVIII wieku, miało ogromny wpływ na rozwój antropologii. W tym okresie pojawiło się głębokie zainteresowanie różnorodnością ludzkiej natury i kultur. Oświeceniowi myśliciele podkreślali znaczenie rozumu i krytycznego myślenia w poznawaniu świata i człowieka.

Jean-Jacques Rousseau, jedna z najważniejszych figur Oświecenia, w „Umowie społecznej” rozważał pojęcie „stanu natury” i wpływ społeczeństwa na człowieka. Twierdził, że człowiek w stanie natury jest dobry, ale społeczeństwo go zepsuwa. Rousseau podkreślał znaczenie wolności indywidualnej i równości wszystkich ludzi.

Immanuel Kant, inny wybitny myśliciel Oświecenia, w „Krytyce rozumu czystego” wyjaśniał pojęcie „kategorii rozumu” i jego znaczenie w postrzeganiu świata. Kant twierdził, że ludzkie poznanie jest kształtowane przez aprioryczne kategorie rozumu, które determinują sposób percepcji i interpretacji rzeczywistości.

1.3. XIX wiek⁚ narodziny antropologii jako dyscypliny naukowej

XIX wiek to okres rozwoju antropologii jako odrębnej dyscypliny naukowej. W tym czasie naukowcy zaczynają systematycznie badać różne kultury i społeczeństwa, stosując metody naukowe i gromadząc dane empiryczne.

Edward Tylor, brytyjski antropolog, w „Pierwotnej kulturze” (1871) zdefiniował antropologię jako „naukę o człowieku i kulturze” i wprowadził pojęcie „kultury” jako „całokształtu nabytych przez człowieka sposobów myślenia, odczuwania i działania”. Tylor twierdził, że kultury ewoluują od form prostszych do bardziej rozwiniętych, co przyczyniło się do powstania antropologii ewolucyjnej.

Lewis Henry Morgan, amerykański antropolog, w „Społeczeństwie starożytnym” (1877) przedstawił teorię ewolucji społeczeństw od „dzikości” przez „barbarzyństwo” do „cywilizacji”. Morgan stworzył system klasyfikacji społecznej i kulturowej, który miał wpływ na rozwój antropologii porównawczej.

Kluczowe postacie i ich wkład w rozwój antropologii

W historii antropologii wyróżnia się wiele kluczowych postaci, których prace miały znaczący wpływ na kształtowanie się tej dyscypliny. Pionierzy antropologii, tacy jak Edward Tylor, Lewis Henry Morgan i James Frazer, wprowadzili nowatorskie koncepcje i metody badawcze, otwierając nowe perspektywy w badaniu kultur i społeczeństw.

Bronisław Malinowski i Radcliffe-Brown, reprezentanci antropologii funkcjonalnej, skupili się na badaniu funkcji elementów kultury i społeczeństwa w kontekście całego systemu. Malinowski w „Argonautach Zachodniego Pacyfiku” (1922) przedstawił metodę badawczą „obserwacji uczestniczącej”, która pozwoliła na głębsze zrozumienie kultur i społeczeństw z perspektywy badanego narodu.

Franz Boas, założyciel antropologii kulturowej, podkreślał znaczenie indywidualności i różnorodności kultur. Boas krytykował teorie ewolucyjne i zaapelował o badania kulturowe w ich kontekście historycznym i kulturowym.

2.1. Pionierzy antropologii⁚ Edward Tylor, Lewis Henry Morgan, James Frazer

Edward Tylor, brytyjski antropolog, w „Pierwotnej kulturze” (1871) zdefiniował antropologię jako „naukę o człowieku i kulturze” i wprowadził pojęcie „kultury” jako „całokształtu nabytych przez człowieka sposobów myślenia, odczuwania i działania”. Tylor twierdził, że kultury ewoluują od form prostszych do bardziej rozwiniętych, co przyczyniło się do powstania antropologii ewolucyjnej.

Lewis Henry Morgan, amerykański antropolog, w „Społeczeństwie starożytnym” (1877) przedstawił teorię ewolucji społeczeństw od „dzikości” przez „barbarzyństwo” do „cywilizacji”. Morgan stworzył system klasyfikacji społecznej i kulturowej, który miał wpływ na rozwój antropologii porównawczej.

James Frazer, brytyjski antropolog, w „Złotej Gałęzi” (1890) analizował mity i rytuały z różnych kultur, w szczególności rytuały magiczne i religijne. Frazer stworzył teorię „magicznego myślenia”, która miała wpływ na rozwój antropologii religii.

2.2. Antropologia ewolucyjna i jej wpływ na rozwój dyscypliny

Antropologia ewolucyjna, która rozwijała się w XIX wieku, zakładała, że kultury ewoluują od form prostszych do bardziej rozwiniętych. Teoria ta opierała się na idei darwinowskiej ewolucji i zakładała, że kultury przechodzą przez określone stadia rozwoju.

Edward Tylor i Lewis Henry Morgan byli głównymi reprezentantami antropologii ewolucyjnej. Tylor w „Pierwotnej kulturze” (1871) przedstawił teorię ewolucji religii od animizmu przez poligenezę do monoteizmu. Morgan w „Społeczeństwie starożytnym” (1877) stworzył system klasyfikacji społecznej i kulturowej, który miał wpływ na rozwój antropologii porównawczej.

Antropologia ewolucyjna miała wpływ na rozwój antropologii jako dyscypliny naukowej, ale została krytykowana za eurocentryzm i założenie linearnej ewolucji kultur. W XX wieku antropologia ewolucyjna została zastąpiona przez inne teorie, takie jak antropologia funkcjonalna i antropologia kulturowa.

2.3. Antropologia funkcjonalna i jej przedstawiciele⁚ Bronisław Malinowski, Radcliffe-Brown

Antropologia funkcjonalna skupiała się na badaniu funkcji elementów kultury i społeczeństwa w kontekście całego systemu. Głównymi reprezentantami tego nurtu byli Bronisław Malinowski i Alfred Radcliffe-Brown.

Bronisław Malinowski, polski antropolog, w „Argonautach Zachodniego Pacyfiku” (1922) przedstawił metodę badawczą „obserwacji uczestniczącej”, która pozwoliła na głębsze zrozumienie kultur i społeczeństw z perspektywy badanego narodu. Malinowski twierdził, że każdy element kultury pełni określoną funkcję w systemie społecznym i przyczynia się do zachowania jego równowagi.

Alfred Radcliffe-Brown, brytyjski antropolog, rozwijał teorię „strukturalnego funkcjonalizmu”, która zakładała, że społeczeństwo jest systemem struktur społecznych, które są ze sobą powiązane i pełnią określone funkcje. Radcliffe-Brown skupiał się na badaniu struktur społecznych i ich wpływie na zachowanie indywidualne.

Wpływy innych dyscyplin na rozwój antropologii

Antropologia, jako dyscyplina interdyscyplinarna, czerpała i czerpie inspiracje z innych nauk społecznych i humanistycznych. W szczególności wpływ na jej rozwój miały filozofia, socjologia i psychologia.

Filozofia wprowadziła do antropologii pojęcia jak „natura człowieka”, „wolność”, „równość”, „sprawiedliwość” i „sens życia”. Myśliciele jak Jean-Jacques Rousseau, Immanuel Kant i Friedrich Nietzsche wprowadzili refleksję nad naturą człowieka i jego miejscem w świecie, co miało znaczący wpływ na kształtowanie się antropologii.

Socjologia wprowadziła do antropologii metody badawcze i teorie dotyczące struktur społecznych, instytucji społecznych i procesów społecznych. Myśliciele jak August Comte, Émile Durkheim i Max Weber wprowadzili koncepcje jak „solidarność społeczna”, „funkcje instytucji społecznych” i „rozumienie społeczne”, które miały znaczący wpływ na rozwój antropologii społecznej.

3.1. Wpływ filozofii na antropologię⁚ Jean-Jacques Rousseau, Immanuel Kant, Friedrich Nietzsche

Filozofia wprowadziła do antropologii pojęcia jak „natura człowieka”, „wolność”, „równość”, „sprawiedliwość” i „sens życia”; Myśliciele jak Jean-Jacques Rousseau, Immanuel Kant i Friedrich Nietzsche wprowadzili refleksję nad naturą człowieka i jego miejscem w świecie, co miało znaczący wpływ na kształtowanie się antropologii.

Jean-Jacques Rousseau w „Umowie społecznej” rozważał pojęcie „stanu natury” i wpływ społeczeństwa na człowieka. Twierdził, że człowiek w stanie natury jest dobry, ale społeczeństwo go zepsuwa. Rousseau podkreślał znaczenie wolności indywidualnej i równości wszystkich ludzi;

Immanuel Kant w „Krytyce rozumu czystego” wyjaśniał pojęcie „kategorii rozumu” i jego znaczenie w postrzeganiu świata. Kant twierdził, że ludzkie poznanie jest kształtowane przez aprioryczne kategorie rozumu, które determinują sposób percepcji i interpretacji rzeczywistości.

Friedrich Nietzsche w „Tako rzecze Zaratustra” rozważał pojęcie „nadczłowieka” i jego znaczenie w ewolucji ludzkości. Nietzsche krytykował tradycyjne wartości moralne i religijne, a także koncepcję „człowieka jako zwierzęcia społecznego”.

3.2. Wpływ socjologii na antropologię⁚ August Comte, Émile Durkheim, Max Weber

Socjologia wprowadziła do antropologii metody badawcze i teorie dotyczące struktur społecznych, instytucji społecznych i procesów społecznych. Myśliciele jak August Comte, Émile Durkheim i Max Weber wprowadzili koncepcje jak „solidarność społeczna”, „funkcje instytucji społecznych” i „rozumienie społeczne”, które miały znaczący wpływ na rozwój antropologii społecznej.

August Comte, założyciel socjologii, twierdził, że społeczeństwo rozwija się według określonych praw i że nauką o społeczeństwie jest socjologia. Comte wprowadził pojęcie „pozytywizmu”, który zakładał, że wiedza naukowa opiera się na obserwacji i eksperymencie.

Émile Durkheim w „Samobójstwie” (1897) i „Podziale pracy społecznej” (1893) analizował wpływ struktur społecznych na zachowanie indywidualne. Durkheim twierdził, że społeczeństwo ma charakter „organizmu” i że każdy element społeczeństwa pełni określoną funkcję w zachowaniu jego równowagi.

Max Weber w „Etyce protestanckiej i duchu kapitalizmu” (1905) analizował wpływ religii na rozwoju kapitalizmu. Weber twierdził, że rozumienie społeczne jest kluczowe w badaniu społeczeństwa i że należy brać pod uwagę subiektywne znaczenia działania indywidualnego.

3.3. Wpływ psychologii na antropologię⁚ Sigmund Freud, Carl Jung, Jean Piaget

Psychologia wprowadziła do antropologii teorie dotyczące psychiki człowieka, rozwoju osobowości i mechanizmów poznawczych. Myśliciele jak Sigmund Freud, Carl Jung i Jean Piaget wprowadzili koncepcje jak „nieświadomość”, „kompleksy”, „archetypy” i „etapy rozwoju poznawczego”, które miały znaczący wpływ na rozwój antropologii kulturowej.

Sigmund Freud, założyciel psychoanalizy, twierdził, że psychika człowieka składa się z nieświadomości, świadomości i przedświadomości. Freud wprowadził pojęcia jak „kompleks Edypa”, „mechanizmy obronne” i „libido”, które miały wpływ na badania antropologiczne dotyczące psychoseksualności i rodziny.

Carl Jung, uczeń Freuda, rozwijał teorię „psychologii analitycznej”, która zakładała, że nieświadomość jest źródłem archetypów, czyli uniwersalnych obrazów i symboli obecnych w każdej kulturze. Jung wprowadził pojęcia jak „anima”, „animus”, „persona” i „cien”, które miały wpływ na badania antropologiczne dotyczące religii, mitów i symboli.

Jean Piaget, szwajcarski psycholog, rozwijał teorię „etapów rozwoju poznawczego”, która zakładała, że dzieci przechodzą przez określone stadia rozwoju poznawczego, od stadium czuciowo-ruchowego do stadium operacji formalnych. Piaget wprowadził pojęcia jak „asymilacja”, „akomodacja” i „schematy”, które miały wpływ na badania antropologiczne dotyczące rozwoju dziecka i nauki.

Kluczowe koncepcje i nurty w antropologii

Antropologia rozwijała się w różnych kierunkach, kształtując różne nurty i koncepcje. Antropologia kulturowa skupia się na badaniu kultur jako systemów znaczeń, podkreślając różnorodność i względność kulturową. Antropologia społeczna analizuje społeczeństwa jako struktury i procesy, badając relacje między ludźmi i instytucjami społecznymi. Etnografia jest metodą badawczą polegającą na badaniu i opisywaniu kultur z perspektywy „obserwacji uczestniczącej”.

Antropologia kulturowa podkreśla znaczenie symboli, języka, rytuałów i wartości w kształtowaniu kultury. Głównymi reprezentantami tego nurtu byli Franz Boas, Ruth Benedict i Margaret Mead. Boas krytykował teorie ewolucyjne i zaapelował o badania kulturowe w ich kontekście historycznym i kulturowym. Benedict w „Wzory kultury” (1934) przedstawiła koncepcję „kultur jako całości”, podkreślając znaczenie wspólnych wartości i przekonania w kształtowaniu kultury. Mead w „Pochodzenie i rozwoju osobowości w różnych kulturach” (1935) analizowała wpływ kultury na rozwoju osobowości.

Antropologia społeczna skupia się na badaniu struktur społecznych, instytucji społecznych i procesów społecznych. Głównymi reprezentantami tego nurtu byli Bronisław Malinowski, Alfred Radcliffe-Brown i Claude Lévi-Strauss. Malinowski w „Argonautach Zachodniego Pacyfiku” (1922) przedstawił metodę badawczą „obserwacji uczestniczącej”, która pozwoliła na głębsze zrozumienie kultur i społeczeństw z perspektywy badanego narodu. Radcliffe-Brown rozwijał teorię „strukturalnego funkcjonalizmu”, która zakładała, że społeczeństwo jest systemem struktur społecznych, które są ze sobą powiązane i pełnią określone funkcje. Lévi-Strauss w „Strukturach antropologii” (1958) przedstawił teorię „strukturalizmu”, która zakładała, że kultura jest systemem struktur poznawczych, które kształtują myślenie i zachowanie ludzi.

4.1. Antropologia kulturowa⁚ kultury jako systemy znaczeń

Antropologia kulturowa skupia się na badaniu kultur jako systemów znaczeń, podkreślając różnorodność i względność kulturową. Głównymi reprezentantami tego nurtu byli Franz Boas, Ruth Benedict i Margaret Mead.

Franz Boas, założyciel antropologii kulturowej, krytykował teorie ewolucyjne i zaapelował o badania kulturowe w ich kontekście historycznym i kulturowym. Boas podkreślał znaczenie indywidualności i różnorodności kultur oraz wprowadził pojęcie „kulturowego relatywizmu”, który zakłada, że każda kultura jest unikalna i należy ją rozpatrywać w jej własnym kontekście.

Ruth Benedict w „Wzory kultury” (1934) przedstawiła koncepcję „kultur jako całości”, podkreślając znaczenie wspólnych wartości i przekonania w kształtowaniu kultury. Benedict twierdziła, że każda kultura ma swoje własne „wzory kultury”, które determinują zachowanie jej członków.

Margaret Mead w „Pochodzenie i rozwoju osobowości w różnych kulturach” (1935) analizowała wpływ kultury na rozwoju osobowości. Mead twierdziła, że kultura ma decydujący wpływ na kształtowanie się osobowości i że różne kultury kształtują różne typy osobowości.

4.2. Antropologia społeczna⁚ społeczeństwa jako struktury i procesy

Antropologia społeczna skupia się na badaniu struktur społecznych, instytucji społecznych i procesów społecznych. Głównymi reprezentantami tego nurtu byli Bronisław Malinowski, Alfred Radcliffe-Brown i Claude Lévi-Strauss.

Bronisław Malinowski, polski antropolog, w „Argonautach Zachodniego Pacyfiku” (1922) przedstawił metodę badawczą „obserwacji uczestniczącej”, która pozwoliła na głębsze zrozumienie kultur i społeczeństw z perspektywy badanego narodu. Malinowski twierdził, że każdy element kultury pełni określoną funkcję w systemie społecznym i przyczynia się do zachowania jego równowagi.

Alfred Radcliffe-Brown, brytyjski antropolog, rozwijał teorię „strukturalnego funkcjonalizmu”, która zakładała, że społeczeństwo jest systemem struktur społecznych, które są ze sobą powiązane i pełnią określone funkcje. Radcliffe-Brown skupiał się na badaniu struktur społecznych i ich wpływie na zachowanie indywidualne.

Claude Lévi-Strauss, francuski antropolog, w „Strukturach antropologii” (1958) przedstawił teorię „strukturalizmu”, która zakładała, że kultura jest systemem struktur poznawczych, które kształtują myślenie i zachowanie ludzi. Lévi-Strauss analizował mity, rytuały i systemy pokrewieństwa z perspektywy struktur poznawczych.

4.3. Etnografia⁚ badanie i opisywanie kultur

Etnografia jest metodą badawczą polegającą na badaniu i opisywaniu kultur z perspektywy „obserwacji uczestniczącej”. Etnografowie przebywają w badanych społecznościach przez dłuższy czas, uczestnicząc w ich życiu codziennym, obserwując ich zachowanie i rozmawiając z ich członkami.

Bronisław Malinowski jest uznawany za ojca etnografii nowoczesnej. W „Argonautach Zachodniego Pacyfiku” (1922) przedstawił metodę badawczą „obserwacji uczestniczącej”, która pozwoliła na głębsze zrozumienie kultur i społeczeństw z perspektywy badanego narodu.

Etnografia jest ważnym narzędziem badawczym w antropologii, ponieważ pozwala na głębsze zrozumienie kultur i społeczeństw z perspektywy „insidera”. Etnografowie starają się zrozumieć kulturę z perspektywy jej członków, a nie z perspektywy „zewnętrznego obserwatora”.

Etnografia jest stosowana w badaniach antropologicznych dotyczących różnych aspektów życia społecznego, takich jak rodzina, religia, gospodarka, polityka i sztuka.

Znaczenie antropologii w kontekście współczesnych wyzwań

Antropologia odgrywa ważną rolę w rozumieniu współczesnych wyzwań, które dotyczą globalizacji, migracji, nierówności społecznych, konfliktów i zmian klimatycznych.

Globalizacja i migracja wprowadzają nowe wyzwania dla antropologii, takie jak badanie transkulturowych procesów adaptacji, wpływ globalizacji na lokalne kultury i społeczeństwa oraz problemy integracji migrantów.

Nierówności społeczne, konflikty i dyskryminacja to dalej istotne problemy współczesnego świata. Antropologia pomaga zrozumieć przyczyny tych problemów, badając mechanizmy nierówności społecznych, wpływ konfliktów na życie społeczne i kulturowe oraz sposoby walki z dyskryminacją.

Zmiany klimatyczne stanowią ważne wyzwanie dla antropologii, ponieważ mają wpływ na życie społeczne i kulturowe ludzi na całym świecie. Antropologia pomaga zrozumieć wpływ zmian klimatycznych na tradycyjne sposoby życia, adaptacji do zmian środowiskowych i strategie zarządzania zasobami naturalnymi.

5.1. Antropologia w obliczu globalizacji i migracji

Globalizacja i migracja wprowadzają nowe wyzwania dla antropologii, takie jak badanie transkulturowych procesów adaptacji, wpływ globalizacji na lokalne kultury i społeczeństwa oraz problemy integracji migrantów.

Antropologia pomaga zrozumieć, w jaki sposób globalizacja wpływa na lokalne kultury i społeczeństwa, jak ludzie adaptują się do nowych warunków życia w globalnym świecie i jakie wyzwania stawia przed nimi migracja.

Antropologia kulturowa zajmuje się badaniem wpływu globalizacji na tradycyjne wartości i praktyki kulturowe, a także na powstawanie nowych form kulturowych i identyfikacji. Antropologia społeczna analizuje społeczne konsekwencje migracji, takie jak zmiany w strukturze społecznej, relacje między grupami etnicznymi i kulturowymi oraz problemy integracji migrantów.

Antropologia pomaga zrozumieć wyzwania i problemy związane z globalizacją i migracją, a także wprowadza perspektywę kulturową do dyskusji na te tematy.

5.2. Antropologia i problemy społeczne⁚ nierówności, konflikty, dyskryminacja

Nierówności społeczne, konflikty i dyskryminacja to dalej istotne problemy współczesnego świata. Antropologia pomaga zrozumieć przyczyny tych problemów, badając mechanizmy nierówności społecznych, wpływ konfliktów na życie społeczne i kulturowe oraz sposoby walki z dyskryminacją.

Antropologia kulturowa analizuje wpływ kultur na kształtowanie się nierówności społecznych i dyskryminacji, badając role genderowe, relacje etniczne i kulturowe oraz systemy wartości i przekonania w kontekście nierówności.

Antropologia społeczna zajmuje się badaniem konfliktów społecznych, analizując ich przyczyny, przebieg i konsekwencje. Antropologowie badają sposoby rozwiązywania konfliktów w różnych kulturach i społeczeństwach, a także wpływ konfliktów na życie społeczne i kulturowe.

Antropologia pomaga zrozumieć przyczyny i konsekwencje nierówności społecznych, konfliktów i dyskryminacji, a także wprowadza perspektywę kulturową do dyskusji na te tematy.

5.3. Antropologia i przyszłość ludzkości⁚ wyzwania etyczne i ekologiczne

Zmiany klimatyczne stanowią ważne wyzwanie dla antropologii, ponieważ mają wpływ na życie społeczne i kulturowe ludzi na całym świecie. Antropologia pomaga zrozumieć wpływ zmian klimatycznych na tradycyjne sposoby życia, adaptacji do zmian środowiskowych i strategie zarządzania zasobami naturalnymi.

Antropologia kulturowa analizuje wpływ zmian klimatycznych na wartości i przekonania kulturowe, a także na tradycyjne sposoby życia i gospodarowania.

Antropologia społeczna zajmuje się badaniem społecznych konsekwencji zmian klimatycznych, takich jak migracja klimatyczna, konflikty o zasoby naturalne i zmiany w strukturze społecznej.

Antropologia pomaga zrozumieć wyzwania i problemy związane ze zmianami klimatycznymi, a także wprowadza perspektywę kulturową do dyskusji na te tematy.