Mięsień okrągły mniejszy – anatomia, funkcja i znaczenie w rotatorach

Wprowadzenie

Mięsień okrągły mniejszy to jeden z czterech mięśni tworzących mankiet obrotowy, który odgrywa kluczową rolę w stabilizacji i ruchu stawu barkowego.

Anatomia i funkcja rotatorów

Mankiet obrotowy, znany również jako “rotatory cuff”, składa się z czterech mięśni⁚ nadgrzebieniowego, podgrzebieniowego, obłego mniejszego i podłopatkowego. Te mięśnie otaczają staw barkowy, zapewniając jego stabilność i umożliwiając szeroki zakres ruchów. Ich ścięgna łączą się, tworząc wspólną osłonę wokół głowy kości ramiennej, stabilizując ją w panewce stawu. Mięśnie rotatorów są odpowiedzialne za rotację, unoszenie i odwodzenie ramienia, a także za jego stabilność podczas wykonywania ruchów.

Músculo redondo menor⁚ znaczenie w rotatorach

Mięsień okrągły mniejszy odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu mankietu obrotowego, zapewniając rotację zewnętrzną ramienia i stabilność stawu barkowego. Jego ścięgno, podobnie jak innych mięśni rotatorów, przyczynia się do tworzenia wspomnianej osłony wokół głowy kości ramiennej. Współpracuje z innymi mięśniami rotatorów, zapewniając harmonijną kontrolę ruchu i siły podczas wykonywania czynności wymagających użycia ramienia, takich jak rzucanie, podnoszenie ciężarów czy nawet codzienne czynności, jak np. ubieranie się.

Anatomia mięśnia okrągłego mniejszego

Mięsień okrągły mniejszy, niewielki, ale istotny, znajduje się w tylnej części łopatki, tuż pod mięśniem nadgrzebieniowym.

Pochodzenie

Mięsień okrągły mniejszy swój początek bierze na powierzchni bocznej łopatki, w obszarze poniżej kolca łopatki. Precyzyjnie, jego początek znajduje się na powierzchni podostowej, w niewielkim zagłębieniu zwanym dołem podostowym, który znajduje się tuż poniżej grzebienia łopatki. W tym miejscu mięsień przyczepia się do powięzi otaczającej mięsień nadgrzebieniowy, tworząc wspólną strukturę. Z tego miejsca mięsień biegnie ku dołowi i na zewnątrz, przechodząc w silne ścięgno, które przyczepia się do kości ramiennej.

Wstawienie

Ścięgno mięśnia okrągłego mniejszego przyczepia się do guzka większego kości ramiennej, który znajduje się na bocznej powierzchni kości ramiennej, tuż poniżej głowy kości ramiennej. Jest to niewielki, ale wyraźny występ kostny, który stanowi miejsce przyczepu dla kilku mięśni, w tym mięśnia nadgrzebieniowego i podgrzebieniowego. Wstawienie mięśnia okrągłego mniejszego znajduje się na tylnej powierzchni guzka większego, w niewielkim zagłębieniu, które zapewnia stabilne połączenie ze szkieletem. To strategiczne umiejscowienie umożliwia mięśniowi skuteczne wykonywanie swoich funkcji rotacji zewnętrznej i stabilizacji stawu barkowego.

Unerwienie

Mięsień okrągły mniejszy unerwiony jest przez nerw pachowy (n. axillaris), który jest gałęzią splotu ramiennego. Nerw pachowy wychodzi ze splotu ramiennego między mięśniem nadgrzebieniowym a podgrzebieniowym, a następnie biegnie w dół i na zewnątrz, przechodząc przez przestrzeń pod pachową. Unerwia on również mięsień naramienny. Nerw pachowy odpowiada za unerwienie czuciowe skóry nad zewnętrzną częścią barku, a także za unerwienie ruchowe mięśnia naramiennego i okrągłego mniejszego; Uszkodzenie nerwu pachowego może prowadzić do osłabienia lub paraliżu tych mięśni, a także do zaburzeń czucia w obszarze unerwienia.

Funkcja mięśnia okrągłego mniejszego

Mięsień okrągły mniejszy pełni dwie kluczowe funkcje⁚ rotację zewnętrzną i stabilizację stawu barkowego.

Rotacja zewnętrzna

Głównym zadaniem mięśnia okrągłego mniejszego jest rotacja zewnętrzna ramienia. Oznacza to, że podczas skurczu mięsień obraca ramię na zewnątrz, czyli w kierunku od ciała. Ta czynność jest niezbędna do wielu codziennych ruchów, takich jak rzucanie, pływanie, ubieranie się, a także do wykonywania wielu czynności sportowych. Mięsień okrągły mniejszy współpracuje z innymi mięśniami rotatorów, takimi jak mięsień podgrzebieniowy, aby zapewnić precyzyjną kontrolę ruchu rotacji zewnętrznej. Wspólnie te mięśnie umożliwiają płynne i kontrolowane wykonywanie ruchów ramienia w różnych płaszczyznach.

Stabilizacja stawu barkowego

Mięsień okrągły mniejszy, podobnie jak pozostałe mięśnie rotatorów, odgrywa istotną rolę w stabilizacji stawu barkowego. Wspólnie tworzą one swoistą “osłonę” wokół głowy kości ramiennej, utrzymując ją w panewce stawu. Dzięki temu staw barkowy jest stabilny, a ruchy ramienia są płynne i kontrolowane. Stabilizacja stawu barkowego jest szczególnie ważna podczas wykonywania czynności wymagających dużej siły lub zakresu ruchu, np. podczas podnoszenia ciężarów, rzucania piłką, czy wykonywania ćwiczeń siłowych. Uszkodzenie mięśnia okrągłego mniejszego, np. w wyniku urazu, może prowadzić do niestabilności stawu barkowego i zwiększonego ryzyka wystąpienia zwichnięcia.

Współdziałanie z innymi mięśniami

Mięsień okrągły mniejszy nie działa w izolacji. Współpracuje z innymi mięśniami rotatorów, a także z mięśniami grzbietu i klatki piersiowej, aby zapewnić harmonijną kontrolę ruchu ramienia. Na przykład, podczas unoszenia ramienia, mięsień nadgrzebieniowy pracuje w połączeniu z mięśniem okrągłym mniejszym, aby zapewnić stabilność i kontrolę ruchu. Podczas rzucania, mięsień okrągły mniejszy współpracuje z mięśniem podgrzebieniowym, aby zapewnić rotację zewnętrzną ramienia i precyzyjne wyrzucenie obiektu. Współdziałanie mięśni rotatorów jest kluczowe dla płynnego i efektywnego ruchu ramienia, a także dla zapobiegania urazom.

Urazy mięśnia okrągłego mniejszego

Urazy mięśnia okrągłego mniejszego, choć mniej częste niż innych mięśni rotatorów, mogą prowadzić do bólu i ograniczenia funkcji stawu barkowego.

Przyczyny

Urazy mięśnia okrągłego mniejszego mogą być wywołane różnymi czynnikami. Najczęstszą przyczyną jest nagłe, gwałtowne przeciążenie stawu barkowego, np. podczas upadku na wyciągniętą rękę, podnoszenia ciężarów, rzucania piłką lub wykonywania innych czynności wymagających dużej siły. Uraz może również wynikać z powtarzalnych ruchów ramienia, np. podczas wykonywania prac wymagających częstego unoszenia i opuszczania rąk, a także z długotrwałego utrzymywania nieprawidłowej postawy, np. przy pracy przy komputerze. Dodatkowo, uraz może być spowodowany chorobami zwyrodnieniowymi stawów, np. zapaleniem ścięgna mięśnia okrągłego mniejszego, lub urazami sportowymi.

Objawy

Objawy urazu mięśnia okrągłego mniejszego mogą być zróżnicowane i zależą od stopnia uszkodzenia. Najczęstszym objawem jest ból w okolicy barku, który nasila się podczas ruchu, zwłaszcza podczas rotacji zewnętrznej ramienia. Ból może promieniować do ramienia i łopatki. Pacjenci mogą również odczuwać sztywność stawu barkowego, ograniczony zakres ruchu, uczucie “zablokowania” stawu, a także osłabienie siły mięśniowej. W przypadku uszkodzenia nerwu pachowego, który unerwia mięsień okrągły mniejszy, może dojść do zaburzeń czucia w obszarze skóry nad zewnętrzną częścią barku, a także do osłabienia lub paraliżu mięśnia naramiennego i okrągłego mniejszego.

Diagnostyka

Diagnostyka urazu mięśnia okrągłego mniejszego rozpoczyna się od wywiadu i badania fizykalnego; Lekarz ocenia zakres ruchu, siłę mięśniową, czułość, a także obecność bólu podczas wykonywania określonych ruchów. W celu potwierdzenia diagnozy i oceny stopnia uszkodzenia mięśnia, lekarz może zlecić badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) lub USG. Badania te pozwalają na wizualizację mięśnia, ścięgna i otaczających struktur, co umożliwia dokładne zdiagnozowanie urazu i wykluczenie innych schorzeń. Badanie MRI jest szczególnie przydatne do oceny stopnia uszkodzenia mięśnia, a także do wykrycia ewentualnych uszkodzeń innych struktur stawu barkowego, np. ścięgna nadgrzebieniowego.

Leczenie urazów mięśnia okrągłego mniejszego

Leczenie urazu mięśnia okrągłego mniejszego zależy od stopnia uszkodzenia i indywidualnych potrzeb pacjenta.

Leczenie zachowawcze

Leczenie zachowawcze jest zazwyczaj stosowane w przypadku łagodnych urazów mięśnia okrągłego mniejszego. Składa się ono z kilku etapów, które mają na celu zmniejszenie bólu, obrzęku i zapalenia, a także przywrócenie pełnej funkcji stawu barkowego. Pierwszym etapem jest odpoczynek i unikanie czynności nasilających ból. Kolejnym krokiem jest zastosowanie zimnych okładów na obszar urazu, aby zmniejszyć obrzęk i ból. W celu złagodzenia bólu i zapalenia można stosować leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, np. ibuprofen lub naproksen. Ważnym elementem leczenia zachowawczego jest rehabilitacja, która ma na celu przywrócenie zakresu ruchu, siły mięśniowej i koordynacji ruchowej. Rehabilitacja obejmuje ćwiczenia rozciągające, wzmacniające i proprioceptywne, które są dostosowywane do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne urazu mięśnia okrągłego mniejszego jest zazwyczaj stosowane w przypadku poważnych uszkodzeń, np. całkowitego zerwania ścięgna, które nie reagują na leczenie zachowawcze. Zabieg chirurgiczny polega na zszyciu zerwanego ścięgna do kości ramiennej. W zależności od stopnia uszkodzenia i indywidualnych potrzeb pacjenta, chirurg może zastosować różne techniki operacyjne, np. artroskopową lub otwartą. Artroskopia jest mniej inwazyjna i pozwala na szybszy powrót do zdrowia. Po zabiegu chirurgicznym konieczna jest rehabilitacja, która ma na celu przywrócenie funkcji stawu barkowego i zapobieganie powikłaniom. Rehabilitacja obejmuje ćwiczenia rozciągające, wzmacniające i proprioceptywne, które są dostosowywane do indywidualnych potrzeb pacjenta i stopnia jego rekonwalescencji.

Rehabilitacja

Rehabilitacja po urazie mięśnia okrągłego mniejszego jest kluczowa dla pełnego powrotu do zdrowia i funkcji stawu barkowego. Program rehabilitacji jest dostosowywany do indywidualnych potrzeb pacjenta i stopnia jego rekonwalescencji. Wczesne etapy rehabilitacji koncentrują się na zmniejszeniu bólu i obrzęku, a także na przywróceniu zakresu ruchu w stawie barkowym. Pacjent wykonuje ćwiczenia rozciągające, które mają na celu zwiększenie elastyczności mięśni i tkanek wokół stawu barkowego. W miarę poprawy stanu pacjenta, program rehabilitacji obejmuje ćwiczenia wzmacniające, które mają na celu zwiększenie siły mięśni rotatorów, a także ćwiczenia proprioceptywne, które mają na celu poprawę koordynacji ruchowej i równowagi.

Podsumowanie

Mięsień okrągły mniejszy, choć niewielki, odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu stawu barkowego. Jako jeden z czterech mięśni rotatorów, zapewnia rotację zewnętrzną ramienia i stabilność stawu. Urazy mięśnia okrągłego mniejszego, choć mniej częste niż innych mięśni rotatorów, mogą prowadzić do bólu i ograniczenia funkcji stawu barkowego. Leczenie zależy od stopnia uszkodzenia i indywidualnych potrzeb pacjenta. Leczenie zachowawcze obejmuje odpoczynek, zimne okłady, leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, a także rehabilitację. W przypadku poważnych uszkodzeń, np. całkowitego zerwania ścięgna, może być konieczne leczenie operacyjne. Rehabilitacja po urazie mięśnia okrągłego mniejszego jest kluczowa dla pełnego powrotu do zdrowia i funkcji stawu barkowego.