George Berkeley: Kim był, biografia, myśl, wkład i dzieła

George Berkeley⁚ Kim był, biografia, myśl, wkład i dzieła

George Berkeley (1685-1753) był irlandzkim filozofem i anglikańskim księdzem, znanym ze swojego idealizmu i teorii percepcji. Jego filozofia, która twierdzi, że rzeczywistość jest zależna od umysłu, wywarła znaczący wpływ na rozwój filozofii zachodniej.

1. Wprowadzenie

George Berkeley (1685-1753) był wybitnym irlandzkim filozofem i anglikańskim księdzem, którego myśl wywarła głęboki wpływ na rozwój filozofii zachodniej. Znany jest przede wszystkim ze swojego idealizmu, który stawia tezę, że rzeczywistość jest zależna od umysłu. W przeciwieństwie do materializmu, który głosi, że materia jest podstawową substancją, Berkeley argumentował, że to umysł jest pierwotny, a materia jest jedynie zbiorem idei w umyśle. Jego filozofia, często określana jako “subiektywny idealizm”, odrzuca istnienie materii niezależnej od postrzegania.

Berkeley’a interesowały przede wszystkim kwestie epistemologiczne, czyli dotyczące natury wiedzy i poznania. Jego celem było stworzenie filozofii, która rozwiązałaby problemy sceptycyzmu, który w tamtym czasie zagrażał fundamentom wiedzy. W swoich pracach analizował proces percepcji, twierdząc, że nasze postrzeganie świata jest kształtowane przez nasze umysły i że nie mamy dostępu do rzeczywistości niezależnej od naszej świadomości.

2. Biografia George’a Berkeley’a

2.1. Wczesne życie i edukacja

George Berkeley urodził się 12 marca 1685 roku w Dysert, w hrabstwie Kilkenny w Irlandii. Jego rodzice, William Berkeley i Anna Foster, pochodzili z zamożnych rodzin. Berkeley otrzymał wczesne wykształcenie w domu, a następnie uczęszczał do Kilkenny College. W 1700 roku rozpoczął studia w Trinity College w Dublinie, gdzie zdobył tytuł magistra sztuk w 1704 roku. W tym czasie zaczął interesować się filozofią, szczególnie dziełami Johna Locke’a, który miał znaczący wpływ na jego wczesne myśli.

2.2. Kariera akademicka i kościelna

Po ukończeniu studiów Berkeley kontynuował karierę akademicką. W 1707 roku został wykładowcą w Trinity College, a w 1710 roku otrzymał święcenia kapłańskie. W 1713 roku opublikował swoje najważniejsze dzieło, “Traktat o zasadach ludzkiego poznania”, które przyniosło mu międzynarodową sławę. W latach 1713-1721 podróżował po Europie, poznając innych filozofów i naukowców. Po powrocie do Irlandii został mianowany dziekanem katedry w Derry.

2.3. Lata późniejsze i śmierć

W 1724 roku Berkeley przeniósł się do Ameryki Północnej, gdzie założył w Bermudach uczelnię, która miała kształcić misjonarzy. Projekt ten nie powiódł się, ale Berkeley pozostał w Ameryce przez kilka lat, prowadząc badania nad naturą i pisząc “Alciphron, or the Minute Philosopher”. W 1734 roku powrócił do Irlandii i objął stanowisko biskupa Cloyne. W tym czasie kontynuował pisanie i prowadził badania nad różnymi dziedzinami, od filozofii po medycynę. Zmarł 14 stycznia 1753 roku w Oxfordzie.

2.1. Wczesne życie i edukacja

George Berkeley urodził się 12 marca 1685 roku w Dysert, w hrabstwie Kilkenny w Irlandii. Jego rodzice, William Berkeley i Anna Foster, pochodzili z zamożnych rodzin. William Berkeley był prawnikiem i członkiem irlandzkiego parlamentu, a Anna Foster była córką zamożnego kupca. Berkeley był jednym z trzynaściorga dzieci, ale tylko czworo z nich dożyło dorosłości. Otrzymał wczesne wykształcenie w domu, gdzie uczył się łaciny, greki i matematyki. W wieku 14 lat został wysłany do Kilkenny College, jednej z najlepszych szkół w Irlandii, gdzie kontynuował naukę języków klasycznych i matematyki. W 1700 roku, w wieku 15 lat, Berkeley rozpoczął studia w Trinity College w Dublinie, jednym z najstarszych i najbardziej prestiżowych uniwersytetów w Irlandii. Tam studiował filozofię, logikę, matematykę i teologię. W 1704 roku uzyskał tytuł magistra sztuk, a następnie kontynuował badania nad filozofią i teologią.

2.2. Kariera akademicka i kościelna

Po ukończeniu studiów Berkeley kontynuował karierę akademicką w Trinity College. W 1707 roku został wykładowcą filozofii, a jego wykłady szybko zyskały popularność wśród studentów. W tym czasie Berkeley zaczął intensywnie pracować nad własnymi teoriami filozoficznymi, które miały zrewolucjonizować sposób myślenia o rzeczywistości. Jednocześnie Berkeley rozwijał swoje zainteresowania teologiczne i w 1710 roku otrzymał święcenia kapłańskie. W 1713 roku, w wieku 28 lat, opublikował swoje najważniejsze dzieło, “Traktat o zasadach ludzkiego poznania”, które przyniosło mu międzynarodową sławę i ugruntowało jego pozycję jako jednego z najważniejszych filozofów XVIII wieku. W tym samym roku Berkeley został mianowany kapelanem lorda Peterborough, który był ambasadorem Wielkiej Brytanii w Królestwie Hiszpanii. W latach 1713-1721 Berkeley podróżował po Europie, poznając innych filozofów i naukowców. W 1716 roku odwiedził Paryż, gdzie spotkał się z Pierre’em Bayle’em, znanym sceptykiem, a także z innymi wybitnymi postaciami oświecenia. W 1721 roku Berkeley powrócił do Irlandii, gdzie został mianowany dziekanem katedry w Derry. To stanowisko dało mu niezależność finansową i czas na kontynuowanie swoich badań filozoficznych.

2.3. Lata późniejsze i śmierć

W 1724 roku Berkeley przeniósł się do Ameryki Północnej, gdzie założył w Bermudach uczelnię, która miała kształcić misjonarzy i szerzyć chrześcijaństwo wśród rdzennych mieszkańców. Projekt ten, nazwany “College of Bermuda”, miał na celu stworzenie instytucji edukacyjnej opartej na zasadach racjonalizmu i chrześcijańskiego humanizmu. Berkeley poświęcił wiele czasu i energii na pozyskanie funduszy na ten projekt, ale ostatecznie nie udało mu się zebrać wystarczającej kwoty na jego realizację. Pomimo porażki projektu Berkeley pozostał w Ameryce przez kilka lat, prowadząc badania nad naturą i pisząc “Alciphron, or the Minute Philosopher”, gdzie krytykował sceptycyzm i ateizm. W 1734 roku Berkeley powrócił do Irlandii i objął stanowisko biskupa Cloyne. To stanowisko dało mu jeszcze większą niezależność finansową i czas na kontynuowanie swoich badań filozoficznych i teologicznych. W tym czasie Berkeley kontynuował pisanie, publikując “Siris⁚ A Chain of Philosophical Reflections and Inquiries Concerning the Virtues of Tar Water”, gdzie rozwijał swoje teorie o naturze i zdrowiu. Zmarł 14 stycznia 1753 roku w Oxfordzie, gdzie przebywał na wizycie.

3. Podstawowe założenia filozoficzne Berkeley’a

3.1. Idealizm

Filozofia Berkeley’a opiera się na idealizmie, który głosi, że rzeczywistość jest zależna od umysłu. W przeciwieństwie do materializmu, który stawia tezę, że materia jest podstawową substancją, Berkeley argumentował, że to umysł jest pierwotny, a materia jest jedynie zbiorem idei w umyśle. Według niego, nie ma rzeczy, które istnieją niezależnie od tego, czy są postrzegane. Istnienie polega na byciu postrzeganym. “Esse est percipi” (Być, znaczy być postrzeganym) — to słynne motto Berkeley’a, które odzwierciedla jego podstawowe założenie. Idealizm Berkeley’a jest często nazywany “subiektywnym idealizmem”, ponieważ podkreśla rolę indywidualnego umysłu w kształtowaniu rzeczywistości. Jednak Berkeley nie twierdził, że rzeczywistość jest jedynie produktem naszego indywidualnego postrzegania. Uznawał, że istnieje “Boski Umysł”, który jest źródłem wszystkich idei i który postrzega wszystko, co istnieje. Ten “Boski Umysł” działa jako gwarancja istnienia rzeczy, nawet gdy nie są one postrzegane przez żadne ludzkie umysły.

3.2. Metafizyka

Metafizyka Berkeley’a koncentruje się na kwestii istnienia i natury rzeczywistości. Odrzucając istnienie materii niezależnej od postrzegania, Berkeley stawiał tezę, że rzeczywistość składa się wyłącznie z idei w umyśle. Nie ma żadnych “rzeczy w sobie”, które istniałyby niezależnie od tego, czy są postrzegane. Istnienie polega na byciu postrzeganym, a to, co nie jest postrzegane, nie istnieje. Teoria Berkeley’a ma znaczenie dla zrozumienia natury rzeczywistości, ale także dla kwestii epistemologicznych, ponieważ stawia pytanie o to, jak możemy poznawać świat, jeśli rzeczywistość zależy od naszego postrzegania.

3.3. Epistemologia

Epistemologia Berkeley’a koncentruje się na naturze wiedzy i poznania. Berkeley odrzucał teorię reprezentacyjną, która głosi, że nasze postrzeganie jest jedynie pośrednim odbiciem rzeczywistości. Twierdził, że nie mamy dostępu do rzeczywistości niezależnej od naszej świadomości. Poznajemy świat poprzez nasze bezpośrednie postrzeganie, które jest kształtowane przez nasze umysły. Według Berkeley, nasze postrzeganie nie jest pasywnym odbieraniem informacji, ale aktywnym procesem tworzenia idei. To nasze umysły nadają sens światu, który postrzegamy. Teoria Berkeley’a ma znaczenie dla zrozumienia roli umysłu w procesie poznania i dla kwestii ograniczeń ludzkiej wiedzy.

3.1. Idealizm

George Berkeley był zwolennikiem idealizmu, filozoficznej doktryny, która głosi, że rzeczywistość jest zależna od umysłu. W przeciwieństwie do materializmu, który stawia tezę, że materia jest podstawową substancją, Berkeley argumentował, że to umysł jest pierwotny, a materia jest jedynie zbiorem idei w umyśle. Według niego, nie ma rzeczy, które istnieją niezależnie od tego, czy są postrzegane. Istnienie polega na byciu postrzeganym. “Esse est percipi” (Być, znaczy być postrzeganym) — to słynne motto Berkeley’a, które odzwierciedla jego podstawowe założenie. Idealizm Berkeley’a jest często nazywany “subiektywnym idealizmem”, ponieważ podkreśla rolę indywidualnego umysłu w kształtowaniu rzeczywistości. Jednak Berkeley nie twierdził, że rzeczywistość jest jedynie produktem naszego indywidualnego postrzegania. Uznawał, że istnieje “Boski Umysł”, który jest źródłem wszystkich idei i który postrzega wszystko, co istnieje. Ten “Boski Umysł” działa jako gwarancja istnienia rzeczy, nawet gdy nie są one postrzegane przez żadne ludzkie umysły. Berkeley argumentował, że idea “materii” jako substancji niezależnej od postrzegania jest nieuzasadniona i prowadzi do sceptycyzmu. Jego celem było stworzenie filozofii, która rozwiązałaby problemy sceptycyzmu, który w tamtym czasie zagrażał fundamentom wiedzy.

3.2. Metafizyka

Metafizyka Berkeley’a koncentruje się na kwestii istnienia i natury rzeczywistości. Odrzucając istnienie materii niezależnej od postrzegania, Berkeley stawiał tezę, że rzeczywistość składa się wyłącznie z idei w umyśle. Nie ma żadnych “rzeczy w sobie”, które istniałyby niezależnie od tego, czy są postrzegane. Istnienie polega na byciu postrzeganym, a to, co nie jest postrzegane, nie istnieje. Teoria ta, znana jako “immaterializm”, odrzuca materialistyczny obraz świata, który zakłada, że materia jest podstawową substancją, a umysł jest jedynie jej produktem. Według Berkeley, to umysł jest pierwotny, a materia jest jedynie zbiorem idei w umyśle. Z tego punktu widzenia, świat, jaki postrzegamy, jest światem idei, a nie światem rzeczy materialnych. Berkeley argumentował, że idea “materii” jako substancji niezależnej od postrzegania jest nieuzasadniona i prowadzi do sceptycyzmu. Jego celem było stworzenie filozofii, która rozwiązałaby problemy sceptycyzmu, który w tamtym czasie zagrażał fundamentom wiedzy.

3.3. Epistemologia

Epistemologia Berkeley’a, czyli teoria poznania, koncentruje się na naturze wiedzy i sposobach, w jakie możemy zdobywać wiedzę o świecie. Berkeley odrzucał teorię reprezentacyjną, która głosi, że nasze postrzeganie jest jedynie pośrednim odbiciem rzeczywistości. Twierdził, że nie mamy dostępu do rzeczywistości niezależnej od naszej świadomości. Poznajemy świat poprzez nasze bezpośrednie postrzeganie, które jest kształtowane przez nasze umysły. Według Berkeley, nasze postrzeganie nie jest pasywnym odbieraniem informacji, ale aktywnym procesem tworzenia idei. To nasze umysły nadają sens światu, który postrzegamy. Teoria Berkeley’a ma znaczenie dla zrozumienia roli umysłu w procesie poznania i dla kwestii ograniczeń ludzkiej wiedzy. Jeśli rzeczywistość jest zależna od naszego postrzegania, to nasza wiedza o świecie jest zawsze ograniczona przez nasze własne umysły. Berkeley argumentował, że nasze postrzeganie jest zawsze subiektywne i że nie możemy być pewni, czy nasze idee odpowiadają rzeczywistości obiektywnej. Jednakże, pomimo tego sceptycyzmu, Berkeley nie zaprzeczał możliwości zdobywania wiedzy o świecie. Uważał, że nasze postrzeganie, choć subiektywne, jest wiarygodnym źródłem wiedzy o świecie, o ile jest zgodne z zasadami racjonalności i logicznego myślenia.

4. Kluczowe koncepcje w filozofii Berkeley’a

4.1. Percepcja i subiektywny idealizm

Centralnym punktem filozofii Berkeley’a jest koncepcja percepcji. Uważał, że nasze postrzeganie świata jest podstawowym źródłem wiedzy i że to właśnie poprzez percepcję możemy poznawać rzeczywistość. Jednakże, Berkeley odrzucał teorię reprezentacyjną, która głosi, że nasze postrzeganie jest jedynie pośrednim odbiciem rzeczywistości. Twierdził, że nie mamy dostępu do rzeczywistości niezależnej od naszej świadomości. Poznajemy świat poprzez nasze bezpośrednie postrzeganie, które jest kształtowane przez nasze umysły. Według Berkeley, nasze postrzeganie nie jest pasywnym odbieraniem informacji, ale aktywnym procesem tworzenia idei. To nasze umysły nadają sens światu, który postrzegamy. Ta koncepcja doprowadziła Berkeley’a do sformułowania subiektywnego idealizmu, który głosi, że rzeczywistość jest zależna od umysłu. Nie ma rzeczy, które istnieją niezależnie od tego, czy są postrzegane. Istnienie polega na byciu postrzeganym. “Esse est percipi” (Być, znaczy być postrzeganym) ― to słynne motto Berkeley’a, które odzwierciedla jego podstawowe założenie. Subiektywny idealizm Berkeley’a miał znaczący wpływ na rozwój filozofii, ponieważ podważył tradycyjny materialistyczny obraz świata i zwrócił uwagę na rolę umysłu w kształtowaniu rzeczywistości.

4.2. “Esse est percipi” (Być, znaczy być postrzeganym)

Słynne motto Berkeley’a, “Esse est percipi”, stanowi kluczowy element jego filozofii. Oznacza ono, że istnienie czegoś polega na byciu postrzeganym. Innymi słowy, rzeczy istnieją tylko wtedy, gdy są postrzegane przez jakiś umysł. Berkeley argumentował, że idea “materii” jako substancji niezależnej od postrzegania jest nieuzasadniona i prowadzi do sceptycyzmu. Jego celem było stworzenie filozofii, która rozwiązałaby problemy sceptycyzmu, który w tamtym czasie zagrażał fundamentom wiedzy. “Esse est percipi” jest często interpretowane jako twierdzenie, że rzeczywistość jest jedynie zbiorem idei w umyśle. Jednakże, Berkeley nie twierdził, że rzeczywistość jest jedynie produktem naszego indywidualnego postrzegania. Uznawał, że istnieje “Boski Umysł”, który jest źródłem wszystkich idei i który postrzega wszystko, co istnieje. Ten “Boski Umysł” działa jako gwarancja istnienia rzeczy, nawet gdy nie są one postrzegane przez żadne ludzkie umysły.

4.3. Immaterializm

Immaterializm jest bezpośrednim rezultatem idealizmu Berkeley’a. Jeśli rzeczy istnieją tylko wtedy, gdy są postrzegane, to oznacza, że nie ma materii niezależnej od postrzegania. Materia jest jedynie zbiorem idei w umyśle. Immaterializm Berkeley’a odrzuca materialistyczny obraz świata, który zakłada, że materia jest podstawową substancją, a umysł jest jedynie jej produktem. Według Berkeley, to umysł jest pierwotny, a materia jest jedynie zbiorem idei w umyśle. Z tego punktu widzenia, świat, jaki postrzegamy, jest światem idei, a nie światem rzeczy materialnych. Immaterializm Berkeley’a miał znaczący wpływ na rozwój filozofii, ponieważ podważył tradycyjny materialistyczny obraz świata i zwrócił uwagę na rolę umysłu w kształtowaniu rzeczywistości.

4.1. Percepcja i subiektywny idealizm

Centralnym punktem filozofii Berkeley’a jest koncepcja percepcji. Uważał, że nasze postrzeganie świata jest podstawowym źródłem wiedzy i że to właśnie poprzez percepcję możemy poznawać rzeczywistość. Jednakże, Berkeley odrzucał teorię reprezentacyjną, która głosi, że nasze postrzeganie jest jedynie pośrednim odbiciem rzeczywistości. Twierdził, że nie mamy dostępu do rzeczywistości niezależnej od naszej świadomości. Poznajemy świat poprzez nasze bezpośrednie postrzeganie, które jest kształtowane przez nasze umysły. Według Berkeley, nasze postrzeganie nie jest pasywnym odbieraniem informacji, ale aktywnym procesem tworzenia idei. To nasze umysły nadają sens światu, który postrzegamy. Ta koncepcja doprowadziła Berkeley’a do sformułowania subiektywnego idealizmu, który głosi, że rzeczywistość jest zależna od umysłu. Nie ma rzeczy, które istnieją niezależnie od tego, czy są postrzegane. Istnienie polega na byciu postrzeganym. “Esse est percipi” (Być, znaczy być postrzeganym) ― to słynne motto Berkeley’a, które odzwierciedla jego podstawowe założenie. Subiektywny idealizm Berkeley’a miał znaczący wpływ na rozwój filozofii, ponieważ podważył tradycyjny materialistyczny obraz świata i zwrócił uwagę na rolę umysłu w kształtowaniu rzeczywistości. Uznał, że rzeczywistość jest zbiorem idei w umyśle, a nie zbiorem rzeczy materialnych istniejących niezależnie od postrzegania.

4.2. “Esse est percipi” (Być, znaczy być postrzeganym)

Słynne motto Berkeley’a, “Esse est percipi”, stanowi kluczowy element jego filozofii. Oznacza ono, że istnienie czegoś polega na byciu postrzeganym. Innymi słowy, rzeczy istnieją tylko wtedy, gdy są postrzegane przez jakiś umysł. Berkeley argumentował, że idea “materii” jako substancji niezależnej od postrzegania jest nieuzasadniona i prowadzi do sceptycyzmu. Jego celem było stworzenie filozofii, która rozwiązałaby problemy sceptycyzmu, który w tamtym czasie zagrażał fundamentom wiedzy. “Esse est percipi” jest często interpretowane jako twierdzenie, że rzeczywistość jest jedynie zbiorem idei w umyśle. Jednakże, Berkeley nie twierdził, że rzeczywistość jest jedynie produktem naszego indywidualnego postrzegania. Uznawał, że istnieje “Boski Umysł”, który jest źródłem wszystkich idei i który postrzega wszystko, co istnieje. Ten “Boski Umysł” działa jako gwarancja istnienia rzeczy, nawet gdy nie są one postrzegane przez żadne ludzkie umysły. Według Berkeley, nasze postrzeganie jest zawsze subiektywne i że nie możemy być pewni, czy nasze idee odpowiadają rzeczywistości obiektywnej. Jednakże, pomimo tego sceptycyzmu, Berkeley nie zaprzeczał możliwości zdobywania wiedzy o świecie. Uważał, że nasze postrzeganie, choć subiektywne, jest wiarygodnym źródłem wiedzy o świecie, o ile jest zgodne z zasadami racjonalności i logicznego myślenia.

4.3. Immaterializm

Immaterializm jest bezpośrednim rezultatem idealizmu Berkeley’a. Jeśli rzeczy istnieją tylko wtedy, gdy są postrzegane, to oznacza, że nie ma materii niezależnej od postrzegania. Materia jest jedynie zbiorem idei w umyśle. Immaterializm Berkeley’a odrzuca materialistyczny obraz świata, który zakłada, że materia jest podstawową substancją, a umysł jest jedynie jej produktem. Według Berkeley, to umysł jest pierwotny, a materia jest jedynie zbiorem idei w umyśle. Z tego punktu widzenia, świat, jaki postrzegamy, jest światem idei, a nie światem rzeczy materialnych. Immaterializm Berkeley’a miał znaczący wpływ na rozwój filozofii, ponieważ podważył tradycyjny materialistyczny obraz świata i zwrócił uwagę na rolę umysłu w kształtowaniu rzeczywistości. Berkeley argumentował, że idea “materii” jako substancji niezależnej od postrzegania jest nieuzasadniona i prowadzi do sceptycyzmu. Jego celem było stworzenie filozofii, która rozwiązałaby problemy sceptycyzmu, który w tamtym czasie zagrażał fundamentom wiedzy. Immaterializm Berkeley’a jest często interpretowany jako twierdzenie, że rzeczywistość jest jedynie zbiorem idei w umyśle. Jednakże, Berkeley nie twierdził, że rzeczywistość jest jedynie produktem naszego indywidualnego postrzegania. Uznawał, że istnieje “Boski Umysł”, który jest źródłem wszystkich idei i który postrzega wszystko, co istnieje. Ten “Boski Umysł” działa jako gwarancja istnienia rzeczy, nawet gdy nie są one postrzegane przez żadne ludzkie umysły.