Ajo Chino – Korzyści Zdrowotne

15 Korzyści Zdrowotnych Spożywania Ajo Chino

Ajo chino, znany również jako czosnek chiński, to roślina o silnych właściwościach leczniczych, ceniona w tradycyjnej medycynie chińskiej od wieków. Jego regularne spożywanie wiąże się z wieloma korzyściami dla zdrowia, w tym⁚

Ajo Chino – Wprowadzenie

Ajo chino, znany również jako czosnek chiński (Allium chinense), to gatunek rośliny z rodziny czosnkowych (Alliaceae), pochodzący z Azji Wschodniej. Jest to roślina wieloletnia, uprawiana głównie w Chinach, Korei, Japonii i Wietnamie. Ajo chino charakteryzuje się ostrym, czosnkowym smakiem i aromatem, a także bogactwem cennych składników odżywczych i substancji bioaktywnych.

W tradycyjnej medycynie chińskiej ajo chino jest stosowany od wieków jako środek leczniczy, ceniony za swoje właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Współczesne badania naukowe potwierdzają jego korzystny wpływ na zdrowie, podkreślając jego rolę w zapobieganiu chorobom przewlekłym, takim jak choroby serca, cukrzyca i niektóre rodzaje nowotworów.

Ajo chino jest dostępny w różnych formach, w tym w postaci świeżych bulw, suszonych i mielonych, a także w postaci ekstraktów i suplementów diety. Jego wszechstronne zastosowanie w kuchni i medycynie sprawia, że jest cenionym składnikiem diety w wielu kulturach.

Ajo Chino⁚ Podstawowe Informacje

Ajo chino, botanicznie określany jako Allium chinense, jest rośliną należącą do rodziny czosnkowych (Alliaceae). Wyróżnia się ostrym, czosnkowym smakiem i aromatem, który pochodzi od obecności związków siarki, w tym alliiny. Bulwy ajo chino są stosunkowo małe, o średnicy około 2-3 cm, i mają kształt spłaszczony, przypominający czosnek. Składają się z kilku ząbków otoczonych cienką, białą błoną.

Ajo chino jest bogatym źródłem witamin i minerałów, w tym witaminy C, witaminy B6, manganu, potasu i selenu. Zawiera również szereg związków bioaktywnych, takich jak alliina, ajoen, kwasy tłuszczowe omega-3 i antocyjany. Te składniki nadają ajo chino jego charakterystyczne właściwości lecznicze i odżywcze.

Ajo chino jest uprawiany głównie w Azji Wschodniej, gdzie jest powszechnie stosowany w kuchni i medycynie tradycyjnej. W ostatnich latach staje się coraz bardziej popularny na całym świecie, doceniany za swoje wartości smakowe i zdrowotne.

Korzyści Zdrowotne Ajo Chino

Ajo chino, dzięki bogactwu składników odżywczych i związków bioaktywnych, wykazuje szerokie spektrum korzystnego wpływu na zdrowie. Jego regularne spożywanie może przyczynić się do wzmocnienia układu odpornościowego, obniżenia ciśnienia krwi, regulacji poziomu cholesterolu, ochrony serca, poprawy trawienia, a także pielęgnacji skóry i włosów. Właściwości ajo chino doceniane są również w kontekście zwiększenia energii i witalności.

Spożywanie ajo chino może przynieść następujące korzyści zdrowotne⁚

  • Właściwości antyoksydacyjne
  • Działanie przeciwzapalne
  • Wzmacnianie układu immunologicznego
  • Wpływ na ciśnienie krwi
  • Regulacja poziomu cholesterolu
  • Ochrona zdrowia serca
  • Poprawa procesów trawiennych
  • Korzyści dla skóry
  • Wzrost włosów
  • Zwiększenie poziomu energii i witalności

Szczegółowe omówienie tych korzyści przedstawiono w kolejnych rozdziałach.

3.1. Właściwości Antyoksydacyjne

Ajo chino jest bogatym źródłem związków o silnych właściwościach antyoksydacyjnych, które chronią komórki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Wolne rodniki to niestabilne cząsteczki, które powstają w organizmie w wyniku naturalnych procesów metabolicznych, a także pod wpływem czynników zewnętrznych, takich jak zanieczyszczenie powietrza, promieniowanie UV i palenie tytoniu. Nadmiar wolnych rodników może prowadzić do uszkodzenia komórek, przyspieszając procesy starzenia i zwiększając ryzyko rozwoju chorób przewlekłych, w tym chorób serca, nowotworów i choroby Alzheimera.

Antyoksydanty zawarte w ajo chino, takie jak alliina, ajoen, kwasy tłuszczowe omega-3 i antocyjany, neutralizują wolne rodniki, chroniąc komórki przed uszkodzeniem. W ten sposób ajo chino przyczynia się do zachowania młodości i zdrowia, a także do zapobiegania rozwojowi wielu chorób.

Regularne spożywanie ajo chino może pomóc w ochronie organizmu przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, przyczyniając się do zachowania zdrowia i dobrego samopoczucia.

3.2. Działanie Przeciwzapalne

Zapalenie jest naturalną reakcją organizmu na uszkodzenie tkanek, infekcję lub drażnienie. Chociaż zapalenie jest niezbędne do procesu gojenia, długotrwałe stany zapalne mogą prowadzić do rozwoju chorób przewlekłych, takich jak choroby serca, nowotwory, choroby autoimmunologiczne i choroby zwyrodnieniowe stawów. Ajo chino wykazuje silne działanie przeciwzapalne, które może pomóc w zmniejszeniu stanu zapalnego w organizmie.

Właściwości przeciwzapalne ajo chino wynikają z obecności związków bioaktywnych, takich jak alliina, ajoen i kwasy tłuszczowe omega-3. Te związki hamują produkcję cytokin prozapalnych, takich jak TNF-α, IL-1β i IL-6, które odgrywają kluczową rolę w rozwoju stanów zapalnych. Badania wykazały, że ajo chino może zmniejszać stan zapalny w stawach, jelitach, płucach i innych narządach.

Regularne spożywanie ajo chino może pomóc w zmniejszeniu stanu zapalnego w organizmie, przyczyniając się do poprawy zdrowia i samopoczucia. Może być szczególnie pomocne w przypadku osób cierpiących na choroby przewlekłe związane ze stanem zapalnym.

3.3. Wzmacnianie Układu Immunologicznego

Układ odpornościowy to złożony system obronny organizmu, który chroni go przed patogenami, takimi jak bakterie, wirusy i grzyby. Ajo chino wykazuje silne działanie immunostymulujące, które może wzmocnić układ odpornościowy i zwiększyć jego odporność na infekcje. Regularne spożywanie ajo chino może pomóc w zapobieganiu infekcjom i przyspieszeniu procesu gojenia w przypadku zachorowania.

Właściwości immunostymulujące ajo chino wynikają z obecności związków siarki, w tym alliiny i ajoenu. Te związki aktywują komórki odpornościowe, takie jak limfocyty T i makrofagi, zwiększając ich zdolność do rozpoznawania i niszczenia patogenów. Ajo chino może również stymulować produkcję przeciwciał, które są białkami odpowiedzialnymi za neutralizację patogenów.

Spożywanie ajo chino, szczególnie w okresie wzmożonego ryzyka infekcji, może pomóc w wzmocnieniu układu odpornościowego i zmniejszeniu podatności na choroby. Może być szczególnie pomocne dla osób starszych, dzieci i osób z osłabionym układem odpornościowym.

3.4. Wpływ na Ciśnienie Krwi

Wysokie ciśnienie krwi, znane również jako nadciśnienie tętnicze, jest poważnym problemem zdrowotnym, który może prowadzić do rozwoju chorób serca, udaru mózgu, niewydolności nerek i innych schorzeń. Ajo chino wykazuje korzystny wpływ na ciśnienie krwi, przyczyniając się do jego obniżenia. Regularne spożywanie ajo chino może pomóc w utrzymaniu zdrowego ciśnienia krwi i zmniejszeniu ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.

Mechanizm działania ajo chino na ciśnienie krwi nie jest do końca poznany, jednak badania sugerują, że ajoen, jeden ze związków bioaktywnych zawartych w ajo chino, może rozszerzać naczynia krwionośne, co ułatwia przepływ krwi i obniża ciśnienie krwi. Ponadto, ajo chino może hamować aktywność enzymu konwertującego angiotensynę (ACE), który odgrywa kluczową rolę w regulacji ciśnienia krwi. Hamowanie ACE prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i obniżenia ciśnienia krwi.

Spożywanie ajo chino może być pomocne w profilaktyce nadciśnienia tętniczego, a także w leczeniu łagodnych form tego schorzenia. W przypadku osób z wysokim ciśnieniem krwi zaleca się konsultację z lekarzem przed wprowadzeniem ajo chino do diety.

3.5. Regulacja Poziomu Cholesterolu

Wysoki poziom cholesterolu we krwi jest czynnikiem ryzyka rozwoju chorób serca, udaru mózgu i innych schorzeń. Ajo chino wykazuje korzystny wpływ na poziom cholesterolu, przyczyniając się do jego obniżenia. Regularne spożywanie ajo chino może pomóc w utrzymaniu zdrowego poziomu cholesterolu i zmniejszeniu ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.

Badania wykazały, że ajo chino może obniżać poziom całkowitego cholesterolu, a także poziom cholesterolu LDL (złego) i trójglicerydów, jednocześnie zwiększając poziom cholesterolu HDL (dobrego). Mechanizm działania ajo chino na poziom cholesterolu nie jest do końca poznany, jednak przypuszcza się, że ajoen, jeden ze związków bioaktywnych zawartych w ajo chino, może hamować syntezę cholesterolu w wątrobie i zwiększać jego wydalanie z organizmu.

Spożywanie ajo chino może być pomocne w profilaktyce wysokiego cholesterolu, a także w leczeniu łagodnych form tego schorzenia. W przypadku osób z wysokim poziomem cholesterolu zaleca się konsultację z lekarzem przed wprowadzeniem ajo chino do diety.

3.6. Ochrona Zdrowia Serca

Choroby serca są jedną z głównych przyczyn zgonów na świecie. Ajo chino wykazuje szereg właściwości korzystnych dla zdrowia serca, które mogą pomóc w zapobieganiu rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych i zmniejszeniu ryzyka zawału serca, udaru mózgu i innych schorzeń.

Ajo chino przyczynia się do obniżenia ciśnienia krwi, regulacji poziomu cholesterolu, a także do zmniejszenia stanu zapalnego w naczyniach krwionośnych, co ma kluczowe znaczenie dla ochrony zdrowia serca. Ponadto, ajo chino może poprawiać elastyczność naczyń krwionośnych, ułatwiając przepływ krwi i zmniejszając ryzyko tworzenia się skrzepów krwi. Badania wykazały, że regularne spożywanie ajo chino może zmniejszyć ryzyko zawału serca i udaru mózgu o około 10-15%.

Włączenie ajo chino do diety może być korzystne dla osób z chorobami serca lub zwiększonym ryzykiem ich rozwoju. Zaleca się jednak konsultację z lekarzem przed wprowadzeniem ajo chino do diety, szczególnie w przypadku osób przyjmujących leki na choroby serca.

3.7. Poprawa Procesów Trawiennych

Ajo chino wykazuje korzystny wpływ na procesy trawienne, przyczyniając się do lepszego wchłaniania składników odżywczych, regulacji perystaltyki jelit i zmniejszenia ryzyka problemów trawiennych, takich jak zaparcia, wzdęcia i niestrawność. Regularne spożywanie ajo chino może pomóc w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego i poprawie ogólnego samopoczucia;

Właściwości trawienne ajo chino wynikają z obecności związków siarki, w tym alliiny i ajoenu, które działają jako naturalne środki przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Ajo chino może hamować rozwój szkodliwych bakterii w jelitach, przyczyniając się do zachowania równowagi flory bakteryjnej. Ponadto, ajo chino może stymulować produkcję soków trawiennych, co ułatwia trawienie i wchłanianie składników odżywczych z pożywienia.

Spożywanie ajo chino może być pomocne w przypadku problemów trawiennych, takich jak zaparcia, wzdęcia, niestrawność i zespół jelita drażliwego. Zaleca się jednak konsultację z lekarzem w przypadku przewlekłych problemów trawiennych.

3.8. Korzyści dla Skóry

Ajo chino wykazuje korzystny wpływ na skórę, przyczyniając się do jej zdrowego wyglądu, zmniejszenia widoczności zmarszczek, ochrony przed szkodliwym działaniem promieniowania UV i zanieczyszczeń, a także do leczenia niektórych problemów skórnych, takich jak trądzik, egzema i łuszczyca. Regularne spożywanie ajo chino, a także stosowanie go w kosmetykach, może pomóc w zachowaniu młodego i zdrowego wyglądu skóry.

Właściwości pielęgnacyjne ajo chino wynikają z obecności związków antyoksydacyjnych, takich jak alliina, ajoen i antocyjany, które chronią skórę przed wolnymi rodnikami, hamując procesy starzenia i zmniejszając widoczność zmarszczek. Ajo chino wykazuje również działanie przeciwzapalne, które może pomóc w zmniejszeniu zaczerwienienia, podrażnienia i stanów zapalnych skóry. Ponadto, ajo chino może działać antybakteryjnie, pomagając w walce z trądzikiem i innymi problemami skórnymi.

Ajo chino może być stosowany zewnętrznie w postaci maseczek, kremów i serum, a także wewnętrznie w postaci suplementów diety. Zaleca się jednak konsultację z dermatologiem w przypadku problemów skórnych, aby dobrać odpowiednie metody pielęgnacji.

3.9. Wzrost Włosów

Ajo chino wykazuje korzystny wpływ na włosy, przyczyniając się do ich wzrostu, zwiększenia objętości, wzmocnienia i poprawy kondycji. Regularne spożywanie ajo chino, a także stosowanie go w kosmetykach do włosów, może pomóc w walce z wypadającymi włosami, łamliwością i zniszczeniem, a także w uzyskaniu lśniących i zdrowych włosów.

Właściwości wzmacniające włosy ajo chino wynikają z obecności związków siarki, takich jak alliina i ajoen, które są niezbędne do produkcji keratyny, białka budującego włosy. Ajo chino może również poprawiać krążenie krwi w skórze głowy, dostarczając włosom więcej składników odżywczych i tlenu, co sprzyja ich wzrostowi i wzmocnieniu. Ponadto, ajo chino wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, które może pomóc w walce z infekcjami skóry głowy, które mogą prowadzić do wypadania włosów.

Ajo chino może być stosowany zewnętrznie w postaci maseczek, odżywek i szamponów, a także wewnętrznie w postaci suplementów diety. Zaleca się jednak konsultację z trychologiem w przypadku problemów z włosami, aby dobrać odpowiednie metody pielęgnacji.

3.10. Zwiększenie Poziomu Energii i Witalności

Ajo chino może przyczyniać się do zwiększenia poziomu energii i witalności, co przekłada się na lepsze samopoczucie i większą aktywność fizyczną i psychiczną. Regularne spożywanie ajo chino może pomóc w zwalczaniu zmęczenia, osłabienia i braku motywacji, a także w poprawie koncentracji i pamięci.

Właściwości energetyzujące ajo chino wynikają z obecności witamin z grupy B, w tym witaminy B6, które odgrywają kluczową rolę w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i białek, dostarczając organizmowi niezbędnej energii. Ajo chino może również zwiększać produkcję czerwonych krwinek, które transportują tlen do komórek, co przyczynia się do zwiększenia poziomu energii i witalności. Ponadto, ajo chino może poprawiać krążenie krwi, dostarczając do mózgu więcej tlenu i składników odżywczych, co wpływa na poprawę funkcji poznawczych.

Spożywanie ajo chino może być pomocne w przypadku zmęczenia, osłabienia, braku motywacji i problemów z koncentracją. Zaleca się jednak umiarkowane spożywanie ajo chino, ponieważ w dużych ilościach może powodować problemy żołądkowe.

Ajo Chino w Kuchni Chińskiej

Ajo chino jest nieodłącznym składnikiem kuchni chińskiej, gdzie jest ceniony za swój ostry, czosnkowy smak i aromat, który dodaje potrawom charakteru i głębi. Ajo chino jest stosowany w szerokiej gamie dań, od prostych potraw codziennych po bardziej wyrafinowane dania kuchni chińskiej. Jest często używany w potrawach z mięsa, ryb i warzyw, a także w zupach, sosach i marynatach.

W kuchni chińskiej ajo chino jest zazwyczaj dodawany do potraw na ostatnim etapie przygotowania, aby zachować jego intensywny smak i aromat. Może być krojony w plasterki, posiekany lub mielony, w zależności od rodzaju potrawy. Ajo chino jest często używany w połączeniu z innymi przyprawami, takimi jak imbir, pieprz czarny, chili i sos sojowy, tworząc złożone i aromatyczne smaki.

Ajo chino jest również stosowany w kuchni chińskiej do przygotowania różnych past i sosów, które są używane jako dodatek do potraw lub jako baza do innych sosów. Przykładem jest pasta z ajo chino, która jest często dodawana do dań z makaronu, ryżu i warzyw, nadając im ostry i aromatyczny smak.

Ajo Chino w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej

W tradycyjnej medycynie chińskiej (TCM) ajo chino jest stosowany od wieków jako środek leczniczy, ceniony za swoje właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. TCM uważa, że ajo chino ma ciepłe właściwości i działa na meridiany płuc, śledziony i żołądka. Uważa się, że ajo chino wzmacnia odporność organizmu, rozgrzewa organizm, poprawia krążenie krwi i ułatwia trawienie.

W TCM ajo chino jest stosowany w leczeniu szerokiej gamy schorzeń, w tym przeziębienia, grypy, kaszlu, bólu gardła, problemów trawiennych, bólu głowy, reumatyzmu i infekcji skórnych. Jest również stosowany jako środek zapobiegawczy w celu wzmocnienia odporności organizmu i ochrony przed chorobami.

Ajo chino jest często stosowany w TCM w postaci naparów, wywarów, maści i plastrów. W zależności od schorzenia, ajo chino jest często łączony z innymi ziołami, aby wzmocnić jego działanie i stworzyć kompleksowe leczenie.

Domowe Sposoby Użycia Ajo Chino

Ajo chino można stosować na wiele sposobów w domu, aby skorzystać z jego leczniczych właściwości. Oto kilka przykładów domowych sposobów na wykorzystanie ajo chino⁚

  • Napar z ajo chino⁚ Zmiel 1-2 ząbki ajo chino i dodaj do szklanki wrzącej wody. Zaparz przez 5-10 minut, a następnie przecedź. Pij napar 1-2 razy dziennie w celu wzmocnienia odporności, złagodzenia przeziębienia i poprawy trawienia.
  • Maseczka z ajo chino⁚ Zmiel 1-2 ząbki ajo chino i wymieszaj z łyżką miodu i łyżką jogurtu naturalnego. Nałóż na twarz na 15-20 minut, a następnie zmyj ciepłą wodą. Maseczka z ajo chino może pomóc w walce z trądzikiem, zmniejszeniu widoczności zmarszczek i rozjaśnieniu skóry.
  • Odżywka do włosów z ajo chino⁚ Zmiel 1-2 ząbki ajo chino i wymieszaj z 2 łyżkami oliwy z oliwek. Nałóż na włosy na 30 minut, a następnie zmyj szamponem. Odżywka z ajo chino może pomóc wzmocnić włosy, zwiększyć ich objętość i zapobiegać wypadaniu.

Pamiętaj, że ajo chino może powodować podrażnienie skóry, dlatego przed użyciem na skórze należy wykonać próbę na niewielkim obszarze skóry.

Podsumowanie

Ajo chino, znany również jako czosnek chiński, to roślina o silnych właściwościach leczniczych, ceniona w tradycyjnej medycynie chińskiej od wieków. Jego regularne spożywanie wiąże się z wieloma korzyściami dla zdrowia, w tym wzmocnieniem układu odpornościowego, obniżeniem ciśnienia krwi, regulacją poziomu cholesterolu, ochroną serca, poprawą trawienia, a także pielęgnacją skóry i włosów. Ajo chino może również przyczyniać się do zwiększenia poziomu energii i witalności.

W kuchni chińskiej ajo chino jest powszechnie stosowany jako przyprawa, dodając potrawom ostry, czosnkowy smak i aromat. Jest również wykorzystywany w tradycyjnej medycynie chińskiej do leczenia różnych schorzeń. Ajo chino można stosować w domu na wiele sposobów, np. w postaci naparów, maseczek i odżywek.

Chociaż ajo chino ma wiele korzystnych właściwości, ważne jest, aby spożywać go z umiarem i skonsultować się z lekarzem przed wprowadzeniem go do diety, szczególnie w przypadku osób przyjmujących leki lub cierpiących na choroby przewlekłe.

9 thoughts on “Ajo Chino – Korzyści Zdrowotne

  1. Artykuł jest dobrze napisany i zawiera wiele cennych informacji na temat ajo chino. Autor w sposób jasny i zwięzły przedstawia korzyści zdrowotne płynące ze spożywania tej rośliny. Szczególnie doceniam omówienie składników odżywczych, takich jak witamina C, witamina B6, mangan, potas i selen.

  2. Autor artykułu w sposób kompetentny przedstawia korzyści zdrowotne płynące ze spożywania ajo chino. Szczegółowe omówienie właściwości leczniczych, w tym przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybiczych, jest bardzo pouczające. Artykuł wzbogaca wiedzę o tej mało znanej roślinie i zachęca do włączenia jej do codziennej diety.

  3. Artykuł jest dobrze zorganizowany i zawiera wiele informacji na temat ajo chino. Autor przedstawia zarówno podstawowe informacje o roślinie, jak i jej zastosowanie w kuchni i medycynie. Szczególnie doceniam omówienie właściwości przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybiczych ajo chino.

  4. Artykuł jest dobrze napisany i zawiera wiele cennych informacji na temat ajo chino. Autor w sposób jasny i zwięzły przedstawia korzyści zdrowotne płynące ze spożywania tej rośliny. Szczególnie doceniam omówienie zastosowania ajo chino w różnych formach, w tym w postaci świeżych bulw, suszonych i mielonych.

  5. Artykuł jest dobrze napisany i zawiera wiele cennych informacji na temat ajo chino. Doceniam jasne i zwięzłe przedstawienie podstawowych informacji o roślinie, jej wartości odżywczej i właściwościach leczniczych. Artykuł stanowi doskonałe wprowadzenie do tematu i zachęca do dalszego zgłębiania wiedzy o ajo chino.

  6. Artykuł jest dobrze zorganizowany i zawiera wiele informacji na temat ajo chino. Szczególnie interesujące jest omówienie zastosowania ajo chino w tradycyjnej medycynie chińskiej. Autor przedstawia aktualne badania naukowe potwierdzające korzystny wpływ ajo chino na zdrowie, co dodaje wiarygodności artykułowi.

  7. Artykuł stanowi wartościowe źródło informacji na temat ajo chino, skupiając się na jego właściwościach leczniczych i wartościach odżywczych. Szczególnie doceniam szczegółowe omówienie składników bioaktywnych i ich wpływu na zdrowie. Prezentacja informacji jest przejrzysta i zrozumiała dla czytelnika. Polecam ten artykuł wszystkim zainteresowanym tematyką zdrowego odżywiania i naturalnych metod leczenia.

  8. Artykuł jest bogaty w informacje i przedstawia kompleksowe spojrzenie na ajo chino. Autor omawia zarówno jego właściwości lecznicze, jak i wartości odżywcze, co czyni artykuł bardzo wartościowym dla czytelnika. Szczególnie doceniam szczegółowe omówienie składników bioaktywnych i ich wpływu na organizm.

  9. Artykuł jest dobrze zorganizowany i zawiera wiele informacji na temat ajo chino. Autor przedstawia zarówno podstawowe informacje o roślinie, jak i jej zastosowanie w tradycyjnej medycynie chińskiej. Szczególnie doceniam omówienie właściwości przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybiczych ajo chino.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *